از برنامه‌ریزی برای روزهای بعد از کرونا غافل نشویم

حجت‌الله ایوبی
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران
طی ماه‌های اخیر تحت تأثیر محدودیت‌های ناشی از شیوع پاندمی کرونا بخشی از فعالیت‌های فرهنگی و هنری، تا آنجا که ممکن بوده به فضای مجازی منتقل شده است. اتفاقی که ما هم در بنیاد ملی یونسکو از همان هفته‌های ابتدایی انتشار ورود این بیماری به کشورمان به نوعی در آن پیشتاز بوده ایم؛ مصداق آن را هم می‌توان در برنامه‌های آنلاینی دید که پیش از نوروز 99 با حضور استادان و چهره‌های شاخص عرصه ادبیات همچون اصغردادبه و جلال‌الدین کزازی شروع شد و همچنان هم ادامه دارد. حتی دست به برپایی گالری مجازی زدیم؛ یکی ازآخرین نمایشگاه‌های مجازی‌مان هم هفته گذشته برپا شد که «اورامان؛ دامان آسمان» نام داشت. بحث یک یا دو ماه در میان نیست که بگوییم مدتی تعطیل می‌کنیم تا همه چیزعادی شود؛ تعطیلی همیشه راحت‌ترین راه است اما کار درستی نیست در صورتی که بهتر است حداکثر تلاش‌مان را برای بهره‌گیری از فضای مجازی به خرج بدهیم تا با آسیب بیشتری روبه‌رو نشویم. فضای وب و از سویی شبکه‌های اجتماعی به بخش مهمی از زندگی امروزمان تبدیل شده‌اند.بنابراین شاید بهتر باشد که به جای لفظ «مجازی»، عنوان دیگری برای آن به کار ببریم چراکه حالا قسمتی از زندگی واقعی‌مان با بهره‌گیری از این تکنولوژی‌ها و در این فضا است که جریان پیدا کرده. در کنار همه محدودیت‌هایی که کرونا سبب شده نمی‌توان از تأثیری که در تسریع روند حضورمان در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی داشته هم غافل شد. این شرایط نه فقط ما ایرانیان را در بخش‌های مختلف برای جبران بخشی از فعالیت‌های خود به اینترنت و استفاده بیشتر از دنیای تکنولوژی کشاند، بلکه درعرصه جهانی هم با ‌وجود پیشرفت‌هایی که از قبل حاصل شده بود منجر به پیشرفت‌های بیشتری شد. به گمانم روندی که طی این مدت، حداقل در کشور خودمان رخ داده، در شرایط عادی حداقل نیازمند طی زمانی چند ساله بوده که آنقدر سرعت یافت که با گذشت چند ماه شاهد تغییراتی شگرف بودیم. کرونا، خواه ناخواه سکوی پرتابی برای همه ما و در همه حوزه‌ها به سوی دنیای مدرن شد. گام پرشتاب و بلندی برداشته شده که آن را با مثالی از فعالیت‌های خودمان شرح می‌دهم. هر دو سال یک مرتبه، جمع عمومی یونسکو در پاریس با زحمت بسیاری وزرای فرهنگ کشورها جمع می‌شدند؛ جلسه‌ای که صرف هزینه‌های زیادی را برای یونسکو در پی داشت که نهایت به سخنرانی سه دقیقه‌ای هر کدام از آنها ختم می‌شد. آن هم در شرایطی که حتی فرصت بحث و گفت‌و‌گو هم نبود چراکه هر مرتبه حدود 195 کشور جمع می‌شدند. این درحالی است که از زمانی که کرونا گسترش جهانی پیدا کرده، وزرای کشورهای مختلف حداقل چهار، پنج مرتبه‌ای به شکل مجازی در اجلاسی شرکت کرده‌اند که اتفاقاً فرصت زیادی هم برای صحبت کردن پیدا کرده‌اند. همین یک نمونه برای درک عمق تحولاتی که با آن روبه‌رو شده‌ایم کافی است. نکته دیگری که نباید فراموش کرد این است که برای بعد از اتمام کرونا هم برنامه‌ریزی کنیم چراکه تغییراتی را رقم زده که دیگر به شکل سابق خود برنمی گردند. سبک زندگی و حتی کار حرفه‌ای اغلب‌مان آنقدر طی این ماه‌ها تغییر کرده که دیگر ماندگار باقی خواهد بود؛ خیلی از کارهایی که این روزها به شکل عادی درآمده به همین طریق ادامه پیدا می‌کند و حتی خودمان حاضر نیستیم به شیوه قدیم آن بازگردیم. حتی در شیوه برپایی کلاس‌های مدارس و دانشگاه‌ها هم این روند خود را نشان داده، البته ضعف‌های متعددی وجود دارد که باید برطرف شوند. دانشجویان به جای آن که وادار شوند از دیگر شهرها به تهران سفر کنند براحتی از منزل یا محل کار خود در جلسه دفاع یا حتی مصاحبه دکتری شرکت می‌کنند. انسان امروز دیگر به ماه‌های قبل از شیوع کرونا باز نمی‌گردد؛ بویژه با تحولاتی که در حوزه نرم افزاری و سخت افزاری به وقوع پیوست. باید منتظر ادامه این تغییرات در سبک زندگی شخصی و حرفه‌ای‌مان باشیم. نکته دیگر اینکه بسیاری از استادانی که پیش از این ضرورتی در پیوستن به شبکه‌های اجتماعی و از سویی حضور در فضای مجازی نمی‌دیدند ابتدا به اجبار شرایط و حالا هم به میل خودشان این روند را ادامه داده‌اند. پیش از عید وقتی برای برپایی نت گپ‌ها به سراغ استادان می‌رفتیم با مقاومت آنان روبه‌رو می‌شدیم؛ اتفاقی که حالا جای خود را به علاقه‌مندی حتی داوطلبانه آنان داده، این اتفاق خوبی است که نباید از آن غافل شویم. باز هم تأکید می‌کنم برنامه‌ریزی برای روزهای بعد از کرونا را فراموش نکنیم.