آخرین بازمانده گروه غربی

زهرا کشوری
خبرنگار
آخرین بازمانده گروه غربی درناهای سیبری، امسال هم پنج هزار کیلومتر را تنهایی بال زد و در فریدونکنار فرود آمد. تک درنای سیبری به شمال ایران که می‌رسد، می‌شود پادشاه کوچ‌رو «اولجا کله» فریدونکنار؛ بی‌سر و همسر، بی‌گروه و سپاه. او آخرین بازمانده از گروهی از درناهای روسی است که پس از بال‌زدن‌های بسیار زیاد خود را به شالیزارهای شمال ایران می‌رساند؛ گروه غربی. گروه شرقی اما گروهی 3 هزارتایی است و راه دیگری را انتخاب کرده که به چین می‌رسد. جمعیت شرقی، احتمالاً تنها گروه موجود از درنای سیبری است. این گروه تابستان را در شرق سیبری زادآوری کرده و برای زمستان‌گذرانی به شرق چین می‌آیند. زیستگاه زمستانی آنها دریاچه پویانگ و اطراف آن است. گروه مرکزی هم راه قزاقستان را در پیش می‌گیرد.از گروه مرکزی در سال ۱۹۹۲ تنها یک جفت باقی‌مانده بود و آخرین آنها آخرین بار در سال ۲۰۰۲ دیده شد. به احتمال قوی گروه مرکزی منقرض شده است. پادشاه اولجا‌ کله نیز در سال 88 تنها به ایران آمد؛ بی‌جفت. درنا‌ها تک همسری هستند و تا آخر عمر به جفت خود وفادار. پیش از آن هم این درناها اعضای گروه خود را از دست داده بودند. در آخرین مشاهده، آنها ۷ بال درنا بودند. گروهی که همه اعضایش شکار شدند. محلی‌ها در فریدونکنار آنها را به جای «اگرت» می‌گرفتند و شکار می‌کردند تا بالاخره «الن توکلی» - مادر درنای سیبری -عکس درنا را در دست گرفت و به تک تک محلی‌ها و شکارچی‌ها داد تا شاید با کمک طرح احیای درنای سیبری، امید را از غربت نجات بدهد،اما این طرح هم وضعیت پادشاه را تغییر نداد. تک درنای سیبری یک بار هم فریدونکناری‌ها را یک زمستان چشم به راه گذاشت و نیامد. سال بعد که آمد اسمش را گذاشتند «امید.» از جفت او به «آرزو» یاد می شود. جفتی که یک شکارچی در فریدونکنار، او را برای همیشه از امید گرفت تا پادشاه فریدونکنار غمگین ترین پرنده کوچ‌رو ایران نام ‌‌‌بگیرد.
آبان که از نیمه بگذرد، «فریدونکنار» و دامگاه‌های «ازباران» و «سرخرود» آماده میزبانی از هزاران پرنده مهاجر می‌‌شود. وضعیت نامطلوب زیستگاه‌های دیگر چون «میانکاله» باعث شده پرندگان مهاجر شمال بیشتر به سمت فریدونکنار بیایند. درنای سیبری نیز خود را پس از بال‌زدن‌های بسیار و گذر از 5 هزار کیلومتر حادثه به این منطقه می‌رساند و با آواز «کروب‌کروب» شالیزارهای منطقه را درمی‌نوردد. آوازی که آبان شروع می‌شود و تا اسفند ادامه‌ دارد.
در پاییز شالیزارهای شمال، اول «خوتکاهای مهاجر» لانه می‌کنند، بعد «سرسبز»ها و «چنگر»ها از راه می‌رسند و سپس هزاران پرنده دیگر. دامگاه‌ها که توسط دامگاه‌دارها و شکارچی‌ها قرق شد، سر و کله سفید درنا پیدا می‌شود تا اهالی شاهد رقص باله‌اش باشند.
طول درنای سیبری ۱۳۵ سانتیمتر است. صدایی آرام، آهنگین و رسا شبیه کروک کروک دارد. درنای سیبری در مناطق تالابی، شالیزارها، نیزارها و دریاچه‌ها به سر می‌برد.
پراکندگی درنای سیبری بیشتر در جنوب چین، هند و سیبری روسیه است. پیش از آنکه شکارچیان سرنوشت امید را در تنهایی طولانی رقم بزنند، درناهای گروه شمال روسیه (گروه غربی ) زمستان‌ها به پارک ملی بوجاق کیاشهر در گیلان و فریدونکنار مازندران ایران می‌کوچیدند ولی امروزه نسل آنها در ایران تقریباً منقرض شده است. در ایران در سال ۱۳۸۵ یک میلیون دلار برای حفظ نسل درنای سیبری در تالاب فریدونکنار اختصاص یافت. این اعتبار نسل درناها را احیا نکرد، فقط فریدونکنار را برای روزگار تنهایی «امید» امن کرد... اما حاشیه ناامنی را برای هزاران پرنده کوچ‌رو به وجود آورد که تن بی جان‌ آنها هر ساله در بازار فریدونکنار چوب می‌خورد.