حضور درخشان ادبیات کودک و نوجوان در جهان

مریم شهبازی
خبرنگار
نام جمشید خانیان برای چندمین مرتبه به فهرست نامزدهای جایزه «هانس کریستین آندرسن» راه‌یافته، رویدادی ادبی که در حوزه کتاب‌های کودک و نوجوان آن را هم‌سطح نوبل ادبیات می‌دانند و حتی با نام‌هایی همچون نوبل کوچک از آن یاد می‌کنند. البته این رویداد ادبی تنها به آثار داستانی مرتبط نمی‌شود و به‌ نوعی بحث تصویرگری آن‌ها را هم شامل می‌شود؛ از همین رو شورای کتاب کودک برای سال 2022 علاوه بر خانیان در بخش نویسندگی، پژمان رحیمی‌زاده را هم در بخش تصویرگری معرفی کرده است.
 حضور داوران ایران در نوبل کوچک ادبیات
جایزه «هانس کریستین آندرسن» که به شکل سالانه از سوی دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (IBBY) برگزار می‌شود به انتخاب نویسندگان و تصویرگران ممتاز کودک و نوجوان تعلق دارد؛ داوران آن را نیز افرادی تشکیل می‌دهند که از چهره‌های مطرح جهانی در حوزه‌های یاد شده هستند. نکته جالب‌ توجه این‌که تا به امروز برخی بزرگان عرصه ادبیات کودک و نوجوان فارسی در فهرست داوران این جایزه جای گرفته‌اند که ازجمله آنان می‌توان به زنده‌ یاد «توران میرهادی»، از بنیانگذاران شورای کتاب کودک برای چند دوره متوالی، زنده‌ یاد «ثریا قزل‌ایاغ»، «منصوره راعی» و همچنین «زهره قایینی» اشاره کرد.
موفقیت‌هایی که فعالان عرصه ادبیات کودک و نوجوانمان از آن خود کرده‌اند تنها به داوری‌ها باز نمی‌گردد؛ فرهاد حسن‌زاده سال 2018 توانست به فهرست نهایی داوری این جایزه راه پیدا کرد؛ آن‌چنان‌ که نام وی در رسانه‌های جهان به‌عنوان یکی از پنج نویسنده برتر کودک و نوجوان سال مذکور جای گرفت. البته نامزدها و تقدیرشدگان این جایزه طی سال‌های برگزاری‌اش تنها به فرهاد حسن‌زاده محدود نمی‌شود. چه در نویسندگی و چه در حوزه تصویرگری تا به امروز نام دیگر اهالی این بخش‌ها همچون هوشنگ مرادی کرمانی، فرشید مثقالی، محمدرضا یوسفی و پژمان رحیمی‌زاده هم دیده می‌شود، فرشید مثقالی 1974 میلادی موفق به دریافت جایزه برگزیده در بخش تصویرگری شد.
اما جمشید خانیان که برای دوره جدید این جایزه به‌عنوان نامزد ایرانی بخش نویسندگی معرفی ‌شده، سال 2019 به‌عنوان نامزد جایزه جهانی «آسترید لیندگرن» هم از سوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان معرفی شد. از این نویسنده آبادانی تا به امروز بیش از 40 عنوان کتاب منتشر شده و خود او هم به عنوان مدرس، کارشناس و داور در برپایی جشنواره‌های متعدد هنری و ادبی حضورداشته است. خانیان نه‌ فقط برای مخاطبان کم سن و سال، برای بزرگسالان هم آثار متعددی نوشته و در میان نوشته‌های او آثار نمایشی هم دیده می‌شود.
درباره «پژمان رحیمی‌زاده» هم نمی‌توان گفت که نخستین نامزدی او بخش جوایز خارجی است؛ همان‌طور که اشاره شد سال 2016 در بخش تصویرگری نام رحیمی زاده به‌عنوان نامزد ایرانی در فهرست نهایی داوری به دلیل خلق آثار جذاب و اثرگذار مطرح می‌شود. این مدرس طراحی تخصصی تصویرسازی امسال از نامزدهایی است که شورای کتاب کودک به‌عنوان نمایندگی ملی کنگره دوسالانه IBBY در ایران معرفی کرده است.
معرفی چهار اثر در فهرست «کلاغ سفید» کتابخانه مونیخ
شانس ادبیات کودک و نوجوانمان تنها به دور جدید جایزه «‌هانس کریستین آندرسن» محدود نمی‌شود و برای فهرست آثار برگزیده کتابخانه مونیخ آلمان هم آثاری از کشورمان به فهرست مشهور «کلاغ سفید» آن راه‌ یافته است. «سیمرغ» نوشته مرجان فولادوند به تصویرگری حمد بررنگی و «چه فکر خوبی» به نویسندگی و تصویرگری نرجس محمدی، دو کتاب ایرانی در این فهرست هستند. سومین کتاب فهرست کلاغ سفید، «گفت‌وگوی جادوگر بزرگ با ملکه جزیره رنگ‌ها» هم به جمشید خانیان تعلق دارد که ابتدای گزارش از نامزدی او در جایزه «هانس کریستین آندرسن» گفتیم. علاوه بر این کتابی از  فروغ فرخزاد هم با عنوان « دست‌هایم را در باغچه می‌کارم» به تصویرگری هدی حدادی در این فهرست جای گرفته است.
در ارتباط با جشنواره «کلاغ سفید»، فهرستی که به‌طور سالانه به معرفی آثار شاخص کودک و نوجوان می‌پردازد این نخستین کتاب‌های ایرانی نیستند که به آن راه یافته‌اند؛ آثار نویسندگان دیگری ازجمله مهدی رجبی هم پیش‌تر در زمره آثار برگزیده بخش فارسی قرار گرفته اند. این کتابخانه بین المللی که سال 1949 بنیانگذاری شده، هرساله به پژوهشگران و محققان کشورهای مختلف بورسیه پژوهشی اعطا می‌کند و  میزبانی آثاری از 130 زبان دنیا برعهده دارد.