سهم رودخانه کرج به دهان تونل نرود

زهرا کشوری
خبرنگار
بارگذاری جمعیتی بیش از حد تهران و نیاز آبی پایتخت‌نشینان مسئولان را به‌ سمت انتقال آب رودخانه کرج برد. این انتقال واکنش افکار عمومی کرج، نمایندگان آنها در بهارستان و محیط‌ زیست را در پی داشت. محیط زیستی‌ها اعتقاد دارند اگر وزارت نیرو در این انتقال حقابه زیستی رودخانه کرج را در نظر نگیرد، ۲۵ کیلومتر رودخانه کرج در پایین دست سد کرج خشک خواهد شد. آنها از این اتفاق به یک فاجعه زیستی‌محیط یاد می‌کنند. افکار عمومی کرجی نیز در شبکه‌های اجتماعی به انتقال آب رودخانه کرج واکنش نشان داده‌اند. آنها پیش‌بینی می‌کنند انتقال آب رودخانه کرج به تهران سرنوشت باغ‌های کرج را به سرنوشت باغ‌های خشک شده شهریار دچار کند. این اتفاق می‌تواند خزان را هم به‌جان چهارمین جاده زیبای توریستی جهان یعنی جاده چالوس بیندازد. مدیرکل محیط زیست کرج در گفت‌و‌گو با «ایران» از تلاش محیط‌زیست برای تأمین حقابه رودخانه کرج خبر می‌دهد تا جلوی آنچه از آن به فاجعه زیست محیطی به‌دنبال افتتاح تونل انتقال آب از سد امیرکبیر نام می‌برد، جلوگیری کند. «سیدحسن رضوی» مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران در گفت‌و‌گو با «ایران» از پرداخت حقابه رودخانه کرج حرف می‌زند و می گوید: «رودخانه کرج بعد از افتتاح تونل همیشه جاری خواهد بود.» اما یک اختلاف بزرگ در عدد حقابه رودخانه کرج در میان وزارت نیرو و محیط زیست وجود دارد. محیط زیستی‌ها حقابه رودخانه کرج را ۱۸۳ میلیون مترمکعب می‌دانند، وزارت نیرویی‌ها ۶۲ میلیون مترمکعب.
از تونل انتقال آب (به طول ۳۰کیلومتر) از سد امیرکبیر، به‌عنوان نخستین پروژه مهم آبی پایتخت یاد می‌شود. این تونل بعد از ۳۰ سال در ماه جاری به بهره برداری رسید. به گفته قاسم تقی‌زاده خامسی معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا، این پروژه سامانه آبرسانی به مناطق ۲۱، ۲۲، ۹، ۵، ۱۰ و شهر پرند است که این تصفیه‌خانه با ظرفیت ۷۵۰۰لیتر در ثانیه در غرب تهران افتتاح شد.این تصفیه خانه در واقع حدود یک پنجم شهر تهران را زیر پوشش خود قرار خواهد داد و ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب را تأمین خواهد کرد.
جلوگیری از خشک شدن ۲۵ کیلومتر از رودخانه کرج تنها با پرداخت حقابه آن میسر است
«فرزین حکیمی» مدیرکل محیط‌ زیست استان البرز در گفت‌و‌گو با «ایران»، رودخانه کرج را یکی از رودخانه‌های مهم حفاظت شده کشور می‌داند و می‌گوید: «رودخانه کرج علاوه بر تأمین آب شرب، به‌ لحاظ زیستگاهی نیز دارای اهمیت ویژه بوده و به‌ عنوان زیستگاه اصلی ماهی قزل‌آلای خال قرمز(گونه حمایت شده) تلقی می‌شود. بنابراین تأمین حقابه زیست‌محیطی برای حیات طبیعی رودخانه و آبزیان، کاملاً ضروری است.» او میزان حقابه تخصیص یافته توسط وزارت نیرو را مورد تأیید محیط زیست نمی‌داند و می‌گوید: «میزان تخصیص در نظر گرفته شده به‌عنوان حقابه زیست محیطی رودخانه کرج، براساس نتایج مطالعات وزارت نیرو بوده که این میزان تخصیص برای حفظ کیفیت و شرایط زیست محیطی رودخانه مطلوب نبوده و مورد تأیید محیط زیست نیست. بنابراین محیط زیست، روی بازنگری و تخصیص حقابه زیست محیطی بر اساس نتایج مطالعات انجام شده توسط دانشگاه پردیس کشاورزی کرج که در سال ۱۳۹۷ انجام شده، تأکید می‌کند.»
 به‌گفته او انتقال آب رودخانه کرج به تهران بدون توجه به حقابه رودخانه به نابودی آب‌های سطحی و آبخوان‌های منطقه منجر می‌شود. به‌خاطر این پیامد منفی او خواهان واکنش مناسب و مؤثر آب منطقه‌ای کرج است. او خشک شدن ۲۵ کیلومتر از رودخانه که پایین دست سد کرج قرار دارد را باعث تصرف و تجاوز به بستر رودخانه می‌داند و از مرگ ماهی قزل آلای خال قرمز به‌دنبال این اتفاق خبر می‌دهد. خشک شدن بستر رودخانه به ایجاد گرد وغبار منجر می‌شود که علاوه بر کرج، تهران را با آلودگی ناشی از خیز این گرد وغبار مواجه خواهد کرد.
حکیمی تأکید می‌کند محیط زیست از این حقابه کوتاه نمی‌آید و می‌گوید:«قطعاً برای تحقق این موضوع مهم و جلوگیری از هرگونه پیامدهای منفی، از طریق سازمان حفاظت محیط‌ زیست، نمایندگان کرج در مجلس شورای اسلامی و سایر مسئولان استانی، تلاش خواهیم کرد تا با ارائه راهکارها و روش‌های جایگزین (انتقال بخشی دیگر از آب از طریق آبگیر بیلقان و...) و تخصیص حقابه مناسب، از خطر احتمالی نابودی رودخانه کرج جلوگیری کنیم.»
او درباره تأثیر منفی انتقال آب رودخانه روی محیط‌ زیست کرج، شهریار و ساوجبلاغ هم می‌گوید: «این پروژه دهه ۸۰ شروع شد و تونل آن هم احداث شده است، بنابراین مخالفت با انتقال آب امکانپذیر نیست اما باید حقابه رودخانه تأمین شود.» به گفته او، محیط‌ زیست به وزارت نیرو پیشنهاد داده است که بخشی از آب مورد نیاز تهران را از رودخانه کرج و بخشی از آن را هم از بیلقان تأمین کنند. البته این پیشنهاد محیط‌ زیستی‌ها با موافقت وزارت نیرو رو به رو نشده است. به‌گفته حکیمی، وزارت نیروها آلودگی آب را پیش کشیده و روی انتقال آب از طریق تونل تأکید دارند. حکیمی امیدوار است محیط‌ زیست بتواند به پشتوانه قانون هوای پاک و قانون تالاب‌ها که روی پرداخت حقابه زیست‌محیطی تأکید دارند حقا‌به رودخانه کرج را برای زنده ماندن این رودخانه حفظ کند.
همچنین پیامدهای انتقال آب رودخانه کرج به تهران به تذکر سه نماینده کرج در بهارستان به وزیر نیرو نیز منجر شد.
علی حدادی، مهدی عسگری و علیرضا عباسی در این تذکر مسئولیت هرگونه تبعات بعدی از جمله پیامدهای زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی، تأمین آب شرب و فرونشست زمین را برعهده مسئولان ذیربط می‌دانند و می‌گویند: «با طرح انتقال آب از رودخانه کرج به تصفیه خانه ششم تهران از طریق تونل تأسیس شده، ۷.۵ مترمکعب بر ثانیه از جریان پایه آب رودخانه کرج حذف می‌‌شود.» آنها افت تراز آب زیرزمینی کرج را سالانه یک متر و نشست زمین در دشت‌های جنوبی را سالانه ۳۰ سانتیمتر اعلام می‌کنند و می‌پرسند:«آیا کاهش کیفیت آب شرب تهران و افت تراز آب زیرزمینی و نشست زمین فقط مختص تهران است و استان البرز دچار مشکل نمی‌شود؟»
آنها می‌گویند: «همان‌طور که می‌دانید منابع آب استان البرز ۷۸ درصد از منابع زیرزمینی و ۲۲ درصد از آب‌های سطحی تأمین می‌شود. در صورتی که این درصد برای تهران ۵۰ به ۵۰ است. جناب آقای وزیر تا کی قرار است با این تعریف از توسعه، به‌صورت نامتوازن منابع شهرها و استان‌ها از بین برود؟»
 به اعتقاد نمایندگان کرج با حذف بخشی از دبی جریان رودخانه کرج، نسبت پساب وارده افزایش یافته و تأمین آب کرج که در یک کیلومتری پایین دست بیلقان در حال انجام است با خطر جدی آلودگی آب شرب روبه‌رو می‌شود.
نمایندگان در این تذکر گریزی هم بر مطالعات انجام شده دانشگاه تهران می‌زنند و می‌گویند: «حقابه زیست محیطی رودخانه کرج برای حفظ حیات رودخانه و گونه‌های زیستی و همچنین تغذیه سفره‌های زیرزمینی حداقل ۱۸۳ میلیون مترمکعب در سال است. به‌صورت واضح بفرمایید وضعیت بعد از انتقال چگونه است و این حقابه چگونه تأمین می‌شود؟ و علت این اختلاف در تعیین حقابه زیست محیطی با مصوبه هیأت وزیران که عدد ۶۳ میلیون مترمکعب است، چیست؟»
«سیدحسن رضوی» مدیرعامل آب منطقه‌ای تهران در گفت‌و‌گو با «ایران» وزارت نیرو را مسئول نظام تخصیصی کشور می‌داند و می‌گوید: «آبی که در تونل و بعد از سد در رودخانه کرج جاری می‌شود همان عددی است که محیط زیست به‌دنبال آن است.» اما یک تفاوت در این عدد است. رضوی می‌گوید ۱۸۰ میلیون مترمکعب شامل شرب، کشاورزی و حقابه زیست محیطی رودخانه کرج می‌شود اما محیط زیست بر اساس مطالعات انجام گرفته معتقد است ۱۸۰ میلیون مترمکعب حقابه زیست محیطی رودخانه است و سهم دیگری باید برای شرب و کشاورزی قائل شد. رضوی می‌گوید: «اگر به تصفیه خانه شماره ۲و ۳ و تصفیه خانه جلالی آب نرسانیم سه میلیون نفر بی‌آب خواهند ماند. حتی شهر کرج هم از همین آب استفاده می‌کند.»
او رودخانه کرج را یکی از پر آب‌ترین رودخانه‌های کشور می‌داند و اعتقاد دارد وزارت نیرو با سدسازی اجازه هدر رفتن این آب را نمی‌دهد. شهروندان شهریاری ساخت سد کرج را باعث خشک شدن باغ‌های این شهر می‌دانند. رضوی می‌گوید: «یکی از اهداف انتقال این تونل آب‌رسانی به باغ‌های شهریار است.» او می‌گوید: «بیشترین میزان آب شرب و فضای سبز تهران از شهریار تأمین می‌شود، خطر فرونشست تهران و کرج هم زیاد است بنابراین با این تونل از این اتفاق جلوگیری می‌شود. «او انتقال آب کرج را به نفع تهران و کرج می‌داند و در ادامه از انتقال آب طالقان به تهران خبر می‌دهد. افکارعمومی قزوین اعتقاد دارند که انتقال آب طالقان به تهران به فرونشست دشت قزوین منجر شد. رضوی آن را رد می‌کند و می‌گوید: «اتفاقاً این انتقال باعث شد آب بیشتری به دشت قزوین برسد.» او اعتقاد دارد سیلاب تا قبل از سد طالقان باعث خروج آب از دشت قزوین می‌شد.رضوی دلنگرانی برای رودخانه کرج را تشویش اذهان عمومی می‌داند و می‌گوید: «۶ ماه دیگر معلوم می‌شود که رودخانه کرج همچنان جاری است و همواره ۹ مترمکعب آب بر ثانیه در رودخانه کرج جاری خواهد بود.»

نیم نگاه

مدیرکل محیط زیست استان البر: میزان تخصیص در نظر گرفته شده به‌عنوان حقابه زیست محیطی رودخانه کرج، براساس نتایج مطالعات وزارت نیرو بوده که این میزان تخصیص برای حفظ کیفیت و شرایط زیست محیطی رودخانه مطلوب نبوده و مورد تأیید محیط زیست نیست. بنابراین محیط زیست، روی بازنگری و تخصیص حقابه زیست محیطی بر اساس نتایج مطالعات انجام شده توسط دانشگاه پردیس کشاورزی کرج که در سال ۱۳۹۷ انجام شده، تأکید می کند
مدیرعامل آب منطقه ای تهران: اگر به تصفیه خانه شماره ۲و ۳ و تصفیه خانه جلالی آب نرسانیم سه میلیون نفر بی آب خواهند ماند. حتی شهر کرج هم از همین آب استفاده می کند