برگزاری نخستین نمایشگاه کتاب تهران
فرزانه قبادی/ در روزهایی که ایران زیر سایه جنگ بود یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی کشور پایهگذاری شد. صبح روز چهاردهم آبان 1366 نخستین نمایشگاه کتاب تهران در محل دائمی نمایشگاههای بینالمللی تهران، افتتاح شد. مجموعهای که در سال 1348 در شمال بزرگراه چمران آغاز به کار کرده و محل برپایی نمایشگاههای بینالمللی مهمی از جمله نمایشگاه تجارت آسیایی بود، برای نخستین بار در نمایشگاه کتاب، میزبان ناشران داخلی و خارجی شد.
نخستین بار بود که با پیشنهاد وزارت ارشاد وقت، نمایشگاهی با این وسعت و به شکل تخصصی در ایران برگزار میشد. تجربه برگزاری نمایشگاه کتاب در کشور به نمایشگاههای کوچک در گوشه و کنار پایتخت محدود بود. برگزاری نمایشگاهی در سال 1336 توسط انتشارات امیرکبیر در دانشگاه تهران، نمایشگاهی دولتی در زمان نخستوزیری امیرعباس هویدا در پارک شهر تهران، نمایشگاهی که در سال 1355 با مشارکت بعضی ناشران در بازارچه کتاب خیابان شاه رضا (انقلاب) برگزار شد و همچنین نمایشگاهی که بعد از سال 1357 در دهه فجر در تهران و برخی شهرستانها برگزار شد، تجربههای محدود برگزاری نمایشگاه کتاب در ایران بودند.
ایران درگیر جنگ تحمیلی بود. در چنین شرایطی برگزاری نمایشگاهی در سطح بینالمللی کار آسانی نبود. نمایشگاهی که غرفه داران آن حتی قفسهای برای ارائه کتابهای خود نداشتند. قفسههای نمایشگاهی در داخل تولید نمیشد، خرید محصولات خارجی هم در آن روزها نه صرفه اقتصادی داشت و نه امکانپذیر بود. از طرفی در شرایطی که ایران در آن سالها داشت، دعوت از ناشران کشورهای دیگر و انتشار فراخوان نمایشگاه در رسانههای بینالمللی، باعث تعجب همگان شده بود. صباح زنگنه که آن روزها معاون سیدمحمد خاتمی وزیر ارشاد بود و ریاست نخستین دوره نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران را به عهده داشت در گفتوگو با خبرآنلاین میگوید: «هیچکس باورش نمیشد که یک کشور در حال جنگ نمایشگاه کتاب برگزار کند. مردم دنیا درک نمیکردند کشوری که در جنگ است به مسأله کتاب آنقدر اهمیت دهد که در دوران جنگ هم حاضر باشد، نمایشگاه برگزار کند. از سوی دیگر هیچ ناشر خارجی هم باورش نمیشد کشوری در آن شرایط، 10 میلیون دلار برای خرید کتابهای خارجی بودجه اختصاص دهد.»ارائه کتب خارجی در این نمایشگاه یکی از اتفاقات مهم در آن مقطع زمانی بود. خرید کتب خارجی که تا پیش از آن تنها مختص استادان دانشگاهها بود، در این نمایشگاه برای عموم دانشجویان و پژوهشگران امکانپذیر شده بود. هر چند سازوکار خرید این کتابها از نمایشگاه، پیچیدگیها و مسائل خود را داشت، اما بسیاری از مخاطبان تمام سختی عبور از هفت خوان خرید کتاب خارجی را به جان میخریدند تا به منابع علمی و پژوهشی روز دنیا دسترسی پیدا کنند.
صباح زنگنه در مورد هزینههای این نمایشگاه میگوید: «کشور در حال جنگ بود همه منابع ارزی و درآمدی کشور ناظر به حمایت از دفاع کشور در برابر تجاوز عراق بود. بنابراین یافتن منبع مالی ارزی برای تأمین خرید این کتابها جای بحث و تأمل داشت. هشت تا ده میلیون دلار در آن زمان برای هر دوره نمایشگاه به دولت پیشنهاد کردیم و دولت با وجود همه محدودیتها در زمان جنگ با مکانیزم کسر کردن این مبلغ از سهمیه همه دستگاههای دولتی، با این طرح موافقت کرد.»نخستین نمایشگاه کتاب تهران تا بیست و سوم آبان ادامه پیدا کرد. برگزارکنندگان نمایشگاه اعلام کردند، در این دوره196 ناشر خارجی از 32 کشور و 200 ناشر داخلی شرکت کردند. بهگفته زنگنه، روزانه حدود صد هزار نفر از این نمایشگاه بازدید میکردند: «در شرایط جنگ جمع کردن صد هزار نفر در روز در یکجا بسیار سخت بود؛ امکان حمله به تهران و موشک باران تهران هم بود.»
سال بعد خبری از نمایشگاه کتاب نبود. محل برگزاری نمایشگاه شرایط مطلوبی نداشت و از سویی کشور هم با مشکلاتی روبهرو بود. بههمین دلیل دومین دوره نمایشگاه با بیش ازیک سال وقفه در اردیبهشت ماه سال 1368 برگزار شد.
ارسال دیدگاه
- ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه