سوژه های بکر درانتظار کتاب شدن

مرجان قندی
خبرنگار
آیا با کمپین فرهنگی به نام «کتاب در گردش» آشنایی دارید؟ این کمپین فرهنگی در 132 کشور جهان شناخته شده است و شعار این کمپین بین‌المللی این است که «کتاب تنها یک دوست نیست، بلکه برایتان دوست هم پیدا می‌کند.» به‌طوری که افراد کتاب‌های‌ خوانده شده‌شان را در مکان‌های عمومی جا می‌گذارند تا افراد بیشتری از آنها استفاده کنند. برگزاری این دست کمپین و برنامه‌ها برای تشویق افراد به کتابخوانی نتیجه‌های بسیار خوبی دارند اما همچنان حوزه‌هایی مثل حوزه دفاع مقدس هستند که به توجه و حمایت بیشتر مسئولان و مخاطبان نیاز دارند تا آثار بیشتر و بهتری در این زمینه نوشته و منتشر شود.
جنگ تحمیلی عراق علیه ایران پدیده‌ای بود که برای ما به یک فرصت تبدیل شد تا افرادی همچون ستاره در آسمان سرزمین مان بدرخشند و در ذهن ما قهرمان‌هایی را بسازند که افسانه‌ای نبودند. در طول سال‌های دفاع مقدس و پس از آن نویسنده‌ها زندگی و داستان‌های بسیاری از این قهرمانان را به زیبایی برایمان روایت کردند و گنجینه‌ای که ما امروز از کتاب‌های ادبیات داستانی، تاریخ شفاهی، پژوهشی، تحلیلی، هنری، تاریخ‌نگاری، دایره‌المعارفی و... داریم ثمره همه فعالان فرهنگی در حوزه کتاب دفاع مقدس است. تک‌ تک کتاب‌هایی که در این باره نوشته شده فرصتی است تا نسل‌های بعد از جنگ هم با این افراد تأثیرگذار و اتفاقاتی که در آن 8 سال افتاده است، بیشتر آشنا شوند. با اینکه بعد از آغاز جنگ تحمیلی تا الان آثار فاخر در این‌باره کم تولید نشده اما صاحبنظران معتقدند که استقبال از این آثار باید خیلی بیشتر از وضعیت کنونی باشد چون وقتی استقبال زیاد باشد فعالیت در این عرصه پویاتر خواهد بود و نویسنده‌ها هم برای نوشتن درباره این موضوع که همچنان پر از سوژه‌های انسانی و بکر است، بیشتر دستشان به قلم می‌رود.
براساس آخرین اطلاعات موجود در مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران از سال ۶۸ تا ۹۸ حدود 9 هزار و ۳۶۰ عنوان کتاب با موضوع دفاع مقدس منتشر شده است. در این سه دهه5 هزار و ۸۵۳ عنوان هم تجدید چاپ شدند. برخی از کتاب‌های حوزه دفاع مقدس مانند کتاب‌های «نخل‌های بی‌سر» اثر قاسمعلی فراست و «زمین سوخته» اثر احمد محمود، «سفر به گرای ۲۷۰ درجه» از احمد دهقان به دلیل سبک خاص نوشته و روایت عمیق و ویژه جنگ اقبال زیادی به خود جلب کردند و از جمله مهم ترین و پرفروش‌ترین کتاب‌ها در دوره خود بودند.
از دهه ۸۰ به بعد کتاب‌های حوزه دفاع مقدس رونق مضاعفی پیدا کردند. در سال ۸۷ کتاب «دا» که روایت خاطرات سیده زهرا حسینی است منتشر شد که تاکنون ۱۵۸ چاپ و بیش از ۶ میلیون جلد از آن به فروش رسیده است. کتاب «سلام بر ابراهیم» کتاب دیگری است که در میان جوانان غوغایی به پا کرد و به چاپ ۱۱۸ رسید و بیش از ۶۵۰ هزار نسخه فروخت. این کتاب در قالب زندگینامه همراه با ۶۹ خاطره درباره شهید مفقودالاثر «ابراهیم هادی» است. با استقبالی که از این اثر شد، جلد دوم این کتاب با خاطرات بیشتری درباره این شهید جمع‌آوری و منتشر شد. «خاک‌های نرم کوشک» زندگی‌نامه و خاطرات عبدالحسین برونسی، فرمانده تیپ ۱۸ جوادالائمه را روایت می‌کند که در قالب خاطراتی به نقل از خانواده و همرزمانش گردآوری شده، رمان «شطرنج با ماشین قیامت» حبیب احمدزاده، «آب هرگز نمی‌میرد» اثر حمید حسام که درباره خاطرات جانباز میرزا محمد سلگی فرمانده گردان ابوالفضل(ع) است و ‌بتازگی توسط نشر ۲۷ بعثت به چاپ هفتاد و سوم رسید، «رفاقت به سبک تانک» اثر داوود امیریان دربردارنده 47 حکایت کوتاه از وقایع جنگ تحمیلی که با محتواى شوخى و طنز و با نثرى شیرین و روان براى گروه سنى نوجوانان منتشر شده از دیگر آثار مکتوب موفق در حوزه دفاع مقدس هستند.
کتاب «آن بیست‌ و سه نفر» احمد یوسف‌زاده خاطرات بیست و سه نوجوان است که توسط ارتش بعث، در عملیات بیت‌المقدس به اسارت درآمدند و دیکتاتور عراق سعی داشت از این نوجوانان برای ایجاد جنگ روانی علیه ایران استفاده کند. این کتاب که قلم بسیار روانی دارد تاکنون به چاپ ۵۸ رسیده است. در این داستان یوسف‌زاده که خودش یکی از این 23 نفر بوده روزهای این 23 نوجوان در جنگ و ماجراهایی با شهید سلیمانی داشتند و اینکه چرا در آن سال‌ها نوجوان‌ها به جبهه می‌رفتند را نقل کرده است.
کتاب‌هایی همچون «بیست‌ودو روز نبرد» اثر مجید نداف که به بررسی آزادسازی سنندج در سال‌های ۱۳۵۹ ـ ۱۳۵۷ پرداخته است و نگاهی دارد به مقابله رزمندگان ایران اسلامی با تجزیه‌طلبانی که قصد جدا کردن کردستان از ایران را داشتند، مجموعه روزشمار جنگ ایران و عراق که توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شد، رمان «فرار به جابلقا» اثر اکبر صحرایی که روایتی متفاوت از جنگ تحمیلی و فتح خرمشهر را برای نسل نوجوان ارائه داده است، کتاب «جنگ ایران و عراق به روایت تحلیلگران غرب» اثر محبوبه شمشیرگرها که نگاهی به جریان‌شناسی آثار تحلیلگران جنگ ایران و عراق در غرب بر‌اساس کتاب‌های انگلیسی‌زبان دارد، «تریلوژی‌های جنگ» اثر ایوب آقاخانی که شامل سه نمایشنامه درباره شهید محمد جهان‌آرا، شهید مصطفی چمران و شهید احمد کشوری است، «مربع‌های قرمز» اثر زینب عرفانیان که درباره خاطرات شفاهی حاج حسین یکتا است و از سوی انتشارات شهید کاظمی به چاپ دوازدهم رسید از جمله آثار تازه منتشر شده یا چاپ مجدد هستند که نظر مخاطبان را به خود جلب کردند.
کم‌کم نویسندگان و ناشران سلیقه مخاطب در ادبیات پایداری به دستشان آمد و هرچه روبه جلو آمدیم آثار بیشتری را داشتیم که از آنها استقبال می‌شد و حتی اتفاقات نویی را در پیش گرفت.
چندی پیش انتشارات سوره مهر با همکاری کانون زبان ایران چهار عنوان کتاب دفاع مقدس را به زبان انگلیسی ترجمه و منتشر کرد. این چهار عنوان کتاب به عنوان منبع کمک آموزشی کلاس‌های زبان انگلیسی قرار گرفتند. یکی از این کتاب‌ها کتاب «آزادی خرمشهر» احمد دهقان است. کتابی درباره ناگفته‌های جنگ و عملیات فتح خرمشهر به روایت شهید صیاد شیرازی. کتاب دیگری که ترجمه شده و حالا در دست زبان‌آموزان و مخاطبان خارجی قرار گرفته کتابی است با عنوان «پروانه در چراغانی» اثر مرجان فولادوند که براساس زندگی شهید خرازی از فرماندهان دفاع مقدس نوشته و چاپ شده است. «زنده باد کمیل» کتاب دیگر این مجموعه است که خاطرات خود نوشته محسن مطلق با روایتی ساده و صمیمی از سال‌های آغازین جنگ است. کتاب «پا به پای باران» مرتضی سرهنگی و هدایت‌الله بهبودی اثر دیگر آثار ترجمه شده است که شامل دو گزارش از جبهه‌های جنوب می‌شود. در داستان این کتاب دو خبرنگار جنگی به مناطق جنگ زده می‌روند و گزارش‌های تأثیرگذار می‌نویسند. در واقع این چهار کتاب هم بر زندگی قهرمانان سرزمین ما می‌پردازند. با این کار هم کتاب‌های کمک آموزشی زبان رنگ و بوی بومی گرفتند و هم نوجوانان و جوانان بیشتری با فرهنگ ایرانی و کتاب‌هایی با این موضوع آشنا شدند. این اقدام بابی شد برای خواندن بیشتر آثار این حوزه از سوی قشر جوان که البته خوب می‌شود این روند ادامه داشته باشد و ناشران دفاع مقدس از این دست اقدامات بیشتر در اولویت‌های کارشان قرار گیرد تا بیشتر از پیش شاهد ترجمه آثار در این حوزه باشیم. به گفته یکی از اهالی فرهنگ، کتاب خواندن تنها روشی است که ما می‌توانیم با هزینه‌ای کم یا حتی بدون هزینه، تجربه‌های خوبی به‌دست بیاوریم. ما هیچ‌کدام نمی‌توانیم با خیلی از چهره‌های شاخص که در گذشته یا حتی عصر حاضر بوده یا هستند، همنشین و هم صحبت شویم و از تجربیات و خاطرات آنها استفاده کنیم. اما همه ما می‌توانیم با کتاب خواندن درباره یک شخص، یک اتفاق و یا هر موضوعی که به آن علاقه داریم با اندیشه‌های افراد مختلف آشنا شویم و از تجربه آنها بهره ببریم. هرچند این روزها کتاب‌های صوتی هم طرفداران بسیاری پیدا کرده و کار را برای مخاطبان خیلی راحت‌تر کرده اما خوب می‌شود که ما هم به جمع کشورهای عضو کمپین «کتاب در گردش» دربیاییم و در کتاب خواندن هم هوای هم را بیشتر داشته باشیم.