پایان جنگ تحمیلی

27 تیر1367 یعنی 7 سال و 9 ماه و 26 روز بعد از حملات هوایی و تجاوز عراق روزی تاریخی در یک قرن اخیر ایران محسوب می‌شود؛ روزی که کشورمان به‌صورت رسمی قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد را پذیرفت و جنگ تحمیلی به‌صورت رسمی پایان یافت. اگرچه بعد از پذیرش این قطعنامه از سوی ایران ارتش عراق دست به حملات گسترده‌ای زد ولی با سد محکم نیروهای ایرانی مواجه شد و در نهایت 29 مرداد 1367 (یک ماه بعد از پذیرش قطعنامه از سوی ایران) در تقویم ایران و جهان به‌عنوان روز خاتمه جنگ ایران و عراق ثبت شد.
در این بین اما ماجرای تصویب قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل متحد به تیر سال 1366 باز می‌گردد؛ قطعنامه‌ای که برای پایان دادن به جنگ تحمیلی تصویب شد و عراق بلافاصله آن را پذیرفت ولی از سوی ایران دو روز مانده به سالروز صدور آن پذیرفته شد.
امام خمینی 29 تیر 1367 در پیامی درباره پذیرش قطعنامه 598 از سوی ایران، اعلام کرد: «مردم عزیز و شریف ایران، من فرد فرد شما را چون فرزندان خویش می‌دانم و شما می‏ دانید که من به شما عشق می‌‏ورزم؛ و شما را می‏ شناسم؛ شما هم مرا می‏ شناسید. در شرایط کنونی آنچه موجب امر شد تکلیف الهی ‏ام بود. شما می‏ دانید که من با شما پیمان بسته بودم که تا آخرین قطره خون و آخرین نفس بجنگم؛ اما تصمیم امروز فقط برای تشخیص مصلحت بود؛ و تنها به امید رحمت و رضای او از هر آنچه گفتم گذشتم؛ و اگر آبرویی داشته ‏ام با خدا معامله کرده ‏ام. عزیزانم، شما می‏ دانید که تلاش کرده‏ ام که راحتی خود را بر رضایت حق و راحتی شما مقدم ندارم. خداوندا، تو می‏دانی که ما سر سازش با کفر را نداریم.» همچنین در بخش دیگری از متن امام خمینی آمده است: «خوشا به حال شما ملت! خوشا به حال شما زنان و مردان! خوشا به حال جانبازان و اسرا و مفقودین و خانواده های معظم شهدا! و بدا به حال من که هنوز مانده ‏ام و جام زهرآلود قبول قطعنامه را سر کشیده ‏ام و در برابر عظمت و فداکاری این ملت بزرگ احساس شرمساری می‏ کنم.»
سردارحسین علایی اولین فرمانده نیروی دریایی سپاه و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس در گفت‌و‌گو با سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره پذیرش قطعنامه از سوی ایران، گفته است: «سیاست دو ابرقدرت جهانی آن روز یعنی امریکا و شوروی این بود که جمهوری اسلامی ایران در جنگ برنده نشود و عراق هم در جنگ بازنده نشود. لذا در اواخر تیر ماه سال ۱۳۶۶ قطعنامه ۵۹۸ را به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رساندند تا این سیاست را اجرایی کنند. آنها پس از تصویب این قطعنامه بلافاصله کشتی‌های جنگی خود را در حمایت از عراق وارد خلیج فارس کردند. کشتی‌های جنگی امریکا همزمان با تهاجمات عراق در جبهه‌ها از اواخر فروردین ماه سال ۱۳۶۷ به سکوهای نفتی ایران، به کشتی‌های جنگی ایران و به هواپیمای مسافربری ایران در تنگه هرمز حمله کردند و یک فاجعه انسانی را رقم زدند. در چنین شرایطی امام خمینی با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ راه را برای خاتمه دادن به جنگ ۸ ساله باز کردند. از آنجا که امام خمینی تا چند روز قبل از این تصمیم به طور مرتب مردم را دعوت به حضور در جبهه‌ها برای شکست دادن ارتش متجاوز می‌کردند، لذا تغییر راهبردشان را به «جام زهر» تعبیر کردند تا مشخص باشد که ایشان در چنین وضعیتی راهبرد خود را تغییر داده‌اند.»
عراق متجاوز جنگ شناخته شد
با پایان جنگ تحمیلی برای ایران مهم بود که بندهای قطعنامه به‌صورت کامل اجرایی شود بخصوص بند 6 که شناسایی و معرفی شروع کننده جنگ را به عهده یک هیأت بین‌المللی قرار می‌داد. در جهت اجرای این بند در نهایت هیأت بلژیکی از سوی سازمان ملل انتخاب و متجاوز جنگ را شناسایی و به خاویر پرز دکوئیار دبیرکل سازمان ‌ملل‌ متحد معرفی کرد. این هیأت در ۱۸ آذر ۱۳۷۰ -۹ دسامبر۱۹۹۱ طی گزارشی به دبیرکل وقت سازمان ‌ملل ‌متحد عراق را به‌صورت رسمی به‌عنوان شروع کننده جنگ و متجاوز به خاک ایران معرفی کرد. همچنین یکی از موارد مهم قطعنامه 598 تعیین خسارت‌های جنگ بود. براساس بند ۷ قطعنامه ۵۹۸ قرار شد پس از آنکه کمیته‌ای در سازمان ‌ملل ‌متحد تشکیل شده و کشور متجاوز اعلام شد، میزان خسارات تعیین شود و در راستای آن صندوق بین‌المللی ویژه‌ای برای کمک به خسارت ‌دیدگان جنگ ایران و عراق ایجاد شود که هیچ گاه این اتفاق رخ نداد.