اطلاعات اشتباه 5 بار بیشتر دیده می‌شوند

زهرا اجاق
سرپرست پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات
حدود 10 ماه از ورود بیماری کرونا به ایران و همه گیر شدن آن در کشور می‌گذرد. در این چند ماه هر روز و به شکل‌های مختلف لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی و استفاده از ماسک در رسانه‌ها آموزش داده شده است اما چرا همچنان کسانی هستند که در جامعه پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند یا برای استفاده از ماسک مقاومت می‌کنند؟
باید این مسأله را با نگاهی به برنامه‌های رسانه‌هایی چون تلویزیون بررسی کرد. رسانه‌های رسمی مانند تلویزیون از فاز انکار شروع کردند و منکر ورود بیماری شدند تا اکنون که اصرار دارند پروتکل‌ها را رعایت کنید تا زنجیره بیماری قطع شود. وقتی درباره محتوای رسانه‌ها در این زمینه صحبت می‌کنیم باید به موج‌های مختلف کرونا توجه کنیم و اینکه در موج‌های مختلف کرونا چه عملکردی داشته‌ایم. به نظر من عملکرد رسانه‌های رسمی بخصوص صداوسیما در موج اول خوب نبود و حتی در اسفند ماه تلاش می‌کردند نام بیماری کرونا را نبرند و کم کم شروع به آموزش کردند. اما در موج‌های دوم و سوم کسی نمی‌توانست وجود این بیماری و عوارض آن را حاشا کند و در این مرحله رسانه‌ها خوب عمل کردند و آموزش دادند. اما اینها در بخش‌های تبلیغات بود. درباره تلویزیون باید بگوییم که در دل برنامه‌ها کارشناسان مختلف، آموزش‌های غلط به مردم می‌دادند و نمی‌توانیم بگوییم تمام محتوای آموزشی این رسانه درست بوده است. بخصوص با استفاده از کارشناسان طب سنتی که معمولاً نظرات‌شان اثبات نشده است و هرچه متخصصان رشته‌اند، پنبه می‌کنند. چون باید به این نکته توجه کنیم که در این برنامه‌ها و از سوی این کارشناسان معمولاً درمان‌های مختلفی مطرح می‌شود که پایه و اساس ندارند و ذهن مردم را منحرف می‌کنند. در صورتی که به‌دلیل اعتمادی که مردم به طب سنتی و اسلامی دارند و از بحث‌های مطرح شده در این برنامه‌ها تأثیر می‌گیرند باید بسیار با احتیاط از این موارد حرف بزنیم که متأسفانه این اتفاق نمی‌افتد.
میزان اعتماد مردم به رسانه‌ها مسأله دیگری است که در این زمینه باید بررسی کنیم. رسانه‌های رسمی، منابع خبری رسمی دارند و وقتی اخباری که درباره مسائلی مانند بیماری کرونا از سوی آنها منتشر می‌شود با اطلاعاتی که افراد از منابع دیگر مانند ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند در تعارض قرار می‌گیرد، مردم دچار بی‌اعتمادی می‌شوند. باید به این نکته توجه کنیم که متأسفانه اطلاعات مورد نیاز مردم در زمان لازم به آنها داده نشده است. اکنون شهروندان سه دسته هستند؛ یا کسانی هستند که تا به حال مبتلا به کرونا نشده‌اند، یا کسانی هستند که اکنون مبتلا به کرونا هستند و گروه سوم تشکیل شده از کسانی است که بهبود پیدا کرده‌اند. رسانه‌ها باید اطلاعات متناسب با هر گروه و برنامه‌های آموزشی ویژه تولید کرده و در اختیارشان بگذارند. در صورت فقدان این استراتژی‌ها اخبار غلط از سوی منابعی مانند شبکه‌های اجتماعی به سرعت میان مردم بازتاب پیدا می‌کند و باید بگوییم که براساس تحقیقات انجام شده اطلاعات اشتباه در شبکه‌های اجتماعی 5 بار بیشتر دیده می‌شوند و این یعنی اطلاعات غلط بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. این اخبار و اطلاعات اشتباه در شرایطی که اکنون داریم، ما را آسیب پذیرتر می‌کند.