عروسک‌های محبوب

اجازه بدهید این جمله را به صریح‌ترین شکل ممکن بنویسیم؛ بدون شک ماندگارترین و محبوب‌ترین عروسک‌های سینما و تلویزیون ایران که تاکنون خلق شده‌اند «کلاه قرمزی» و «پسرخاله» هستند؛ عروسک‌های بی‌نظیری که حدود سه دهه است به زندگی ما رنگ و لعاب دیگری داده‌اند و لحظه‌های طلایی برای ما ساخته و لبخندهای بسیاری را روی لب هایمان آورده‌اند. شخصیت‌های اسفنجی که پشت دنیای عجیب شان، دستان مرحوم دنیا فنی‌زاده و مرضیه محبوب به‌عنوان عروسک گردان و عروسک ساز، صداپیشگی حمید‌ جبلی و ذهن خلاق ایرج طهماسب و حمید جبلی پنهان شده است.کلاه قرمزی و پسرخاله مشهورترین شخصیت‌های عروسکی ایران برای اولین بار در برنامه تلویزیونی «صندوق پست» به تهیه کنندگی پروین شمشکی شکل گرفتند. مرضیه محبوب عروسک ساز، داستان شکل‌گیری شخصیت کلاه قرمزی را اینگونه برای روزنامه «بانی فیلم» تعریف کرده است: «من قبل از کلاه‌قرمزی با آقای طهماسب کار عروسک‌های نوزاد و واکسیناسیون را کار کرده بودم، آنجا من، هم صداپیشه بودم و هم عروسک گردانی می‌کردم که در ادامه آن همکاری‌ها قرار شد برنامه‌ای بسازیم به‌عنوان صندوق پست. آنجا قرار بود بچه‌ها به این صندوق نامه بدهند و جواب بگیرند و در واقع یک برنامه آموزشی تربیتی بود. آن برنامه با چهار عروسک ژولی ‌پولی، گلابی، جغجغه و فرفره شروع شد. در آن برنامه قرار بود میهمان‌هایی حضور پیدا کنند، هم میهمان انسانی داشتیم و هم عروسک. یادم می‌آید زمان ما کم بود و من نمی‌توانستم هم سر ضبط حاضر شوم و هم بروم و یک عروسک طراحی کنم. به‌همین دلیل رفتم در آرشیو تا از عروسک‌های آماده استفاده کنم. آنجا با یکسری عروسک فرسوده و حتی پاره و مندرس روبه‌رو شدم. سعی کردم از تلفیق یکسری عروسک‌ به یک عروسک جدید برسم که وقت کمتری بگیرد. اسفنج را از یک عروسک گرفتم (یک مورچه و...)، بینی یک عروسک دیگر را برداشتم و... در نهایت موجودی از وسایل‌ آنجا خلق شد با یک کلاه قرمز و در واقع در دل آن برنامه کلاه قرمزی به وجود آمد.»
می خوام برم تلویزیون
«آقای رانند‌ه/یالله بزن تو دنده/ برو به سمتِ تهرون/می خوام برم تلویزیون/ برو به سمتِ تهرون/ می‌خوام برم تلویزیون/ من می‌شم همکارِ مجری/ همدم و همراه مجری/ می‌گیم و می‌خندیم/ و شادیم و سرخوش/ واسه بچه‌ها داریم/ برنامه خوش» با این موسیقی بود که کلاه قرمزی و پسرخاله سال 1373 از جعبه تلویزیون جدا شدند و برای نخستین بار به کارگردانی ایرج طهماسب روی پرده سینما نقش بستند و خیلی زود در گیشه‌های سینما غوغا به پا کردند و رکورد فروش سینمای ایران را شکستند. «کلاه قرمزی و پسرخاله» با میانگین قیمت بلیت ۵۰ تومانی، صد و هفتاد و دو میلیون تومان فروش داشت که معادل سه میلیون و چهارصد و چهل هزار بلیت می‌شود؛ رکوردی که در طول 26 سال گذشته هنوز هیچ فیلمی نتوانسته آن را بشکند.همایون اسعدیان مشاور فیلمنامه و دستیار کارگردان فیلم «کلاه قرمزی و پسرخاله» درباره ساخت این فیلم گفته است: «فیلمنامه را سه نفری به همراه آقایان طهماسب و حمید جبلی نوشتیم. شوخی‌ها مال آنها بود و اصول فیلمنامه‌نویسی با من بود. اگر آن دو را ول می‌کردی، «کلاه قرمزی و پسرخاله» می‌شد ۱۰ ساعت، چون شوخی‌های آنها انتها نداشت. سر صحنه هم همین‌طور بود. ما یک محدوده زمانی داشتیم و باید فیلم را می‌بستیم. به خاطر ارتباط نزدیکی که با هم داشتیم، این بخش فیلمنامه را به من سپرده بودند. فیلمنامه قابلیت آن را داشت سر صحنه با شوخی و بداهه بشود ۵ ساعت و این اصلاً شدنی نبود. تجربه بسیار لذت‌بخشی بود.»
تجربه لذت بخشی که همایون اسعدیان از آن یاد کرده برای میلیون‌ها تماشاچی کلاه قرمزی و پسرخاله حسی بسیار آشنا است. مرحوم دنیا فنی‌زاده عروسک گردان کلاه قرمزی در یکی از مصاحبه‌های خود به درستی گفته بود که کلاه قرمزی به یک هویت مستقل و شخصیت واقعی بدل شده است. «راستش کلاه قرمزی به قدری در وجود ما نقش بسته که آن را یک عروسک نمی‌دانیم بلکه یک شخصیت زنده است و همیشه درباره او با هم صحبت می‌کنیم. کلاه قرمزی عجیب‌ترین شخصیت عروسکی است که از همان اول بدون اینکه کسی بخواهد آمد و ماندگار شد. این علاقه نه تنها برای مخاطب بلکه برای گروه سازنده برنامه نیز بسیار جذاب و دوست‌داشتنی بود. نه تنها از نظر من بلکه از نظر دیگر سازندگان این برنامه از جمله ایرج طهماسب یا حمید جبلی کلاه قرمزی زنده است و جزو گروه به‌شمار می‌آید. به‌عنوان مثال وقتی از طهماسب می‌پرسیم که امسال هم کلاه قرمزی برنامه دارد، می‌گوید: امان از دست این بچه، باید امسال هم برنامه داشته باشیم. انگار خود کلاه قرمزی ما را وادار می‌کند تا این برنامه‌ها را بسازیم. کلاه قرمزی در واقع یک شخصیت زنده است که ما با او همکار هستیم.»
ایرج طهماسب و حمید جبلی به‌عنوان مغزهای متفکر شکل‌گیری کلاه قرمزی و پسرخاله هنرمندانی هستند که به ندرت حاضر به گفت‌و‌گو می‌شوند و همیشه حرف زدن از کلاه قرمزی و پسرخاله و شکل‌گیری این عروسک‌ها و مجموعه‌های سینمایی و تلویزیونی خط قرمز آنها است. ایرج طهماسب در یک جلسه عمومی بعد از اینکه با سؤالات متعددی درباره نحوه تولد کلاه قرمزی و پسرخاله رو به رو شد، در پاسخ گفت:«جواب دادن به این سؤال سخت است. این مجموعه بیش از ۲۰ سال است که ساخته شده و یادم نمی‌آید چگونه ساخته شد اما پیگیری اصل کار بود.این کار، مثل مغازه‌ای که اول یک بقالی است اما بعد کم کم به آن جنس اضافه می‌شود و تبدیل به یک هایپر می‌شود، بود و در طول زمان رشد یافت. هنر کم کم اتفاق می‌افتد و تصمیم‌گیری ندارد اما باید پیگیری کرد. اینگونه نیست که یک دفعه تصمیم بگیریم که فیلم بلند بسازیم...» در سال‌های گذشته از محبوبیت مجموعه کلاه قرمزی و پسرخاله نه تنها کم نشده که با اضافه شدن «فامیل دور»، «جیگر»، «پسرعمه زا»، «ببعی»، «گاوی»، «دیوی» و البته «آقای همساده» به جمع آقای مجری، کلاه قرمزی و پسرخاله، این مجموعه ماندگاری و طرفداران بیشتری هم پیدا کرده است.