پویایی معاهدات بین‌المللی و انطباق با زمانه

معاهده‌های بین‌المللی بخش مهمی از حقوق بین‌الملل هستند. معاهده‌هایی که با هر اتفاق، هر تحرک و هر نشیب و فراز بین‌المللی به آنها استناد و براساس‌شان تصمیم گرفته می‌شود. البته معمولاً معاهده‌ها براساس شرایط زمان وضع وتصویب می‌شوند و شرایط و ضرورت‌های زمان اجرای قاعده، ممکن است بسیار متفاوت باشد.
اسماعیل سماوی در کتاب «تفسیر پویای معاهدات بین‌المللی» که به‌تازگی منتشر شده است این تغییرات و پایبندی به این معاهده‌ها را با وجود تغییرات در جامعه جهانی شرح داده است. اینکه نهادهای حل اختلاف می‌کوشند در مقام تفسیر قاعده حقوقی، این نقص را مرتفع کنند و تا جایی که شرایط مهیا باشد، قاعده را به شکل پویا و منطبق با زمان اجرای آن، تفسیر کنند.
البته تغییر دائمی حقوق نوعی بی‌نظمی ایجاد می‌کند اما در مقابل نادیده‌گرفتن تحولات و پیشرفت‌های اجتماعی حقوق را دچار ناکارآمدی می‌کند. به همین دلیل تعادل میان این دو ضرورت، با انطباق قواعد حقوقی با وقایع اجتماعی امکان پذیر می‌شود. امری که پویایی قواعد حقوقی را به دنبال دارد.
به این نکته هم باید توجه داشت که غیر از قواعد محدودی که برای همه دولت‌ها الزام‌آور هستند، هر دولتی بنابر منافع و صلاحدید خود تعهداتی را می‌پذیرد و ملزم به اجرای آن می‌شود و از قبول تعهدات دیگر، خودداری می‌کند.
بررسی رویه قضایی اعم از آرای محاکم داوری، آرای محاکم خاص مانند نهاد حل اختلاف سازمان تجارت جهانی، دیوان بین‌المللی دادگستری و محاکم حقوق بشری مانند دیوان اروپایی حقوق بشر، نشان می‌دهد که تفسیر قواعد حقوقی در نهادهای حل اختلاف با فرض ایستایی قاعده و پایبندی به قصدی که متعاهدین در زمان انعقاد معاهده داشته‌اند، آغاز می‌شود اما در ادامه، آنجا که برای نهادهای حل اختلاف معلوم شود که قصد متعاهدین پویایی قاعده و تحول معنای عبارات بکار رفته در آن بر اساس شرایط زمان تفسیر یا اجرای قاعده بوده است، این شیوه تفسیر را می‌پذیرند. کتاب «تفسیر پویای معاهدات بین‌المللی» در سه بخش به این مسائل می‌پردازد.  در بخش اول مفهوم تفسیر در حقوق بین‌الملل و مفاهیم مشابه و مرتبط با تفسیر پویا بررسی شده است و در بخش دوم تفسیر پویا در رویه دیوان بین‌المللی دادگستری و تفسیر پویا در رویه دادگاه حقوق بشر اروپایی را می‌خوانیم. در نهایت، بخش سوم هم به آرای مبتنی بر تفسیر ایستا، آرای مبتنی بر تفسیر پویا و مبانی حقوقی تفسیر پویا در آرای محاکم بین‌المللی پرداخته است.
این کتاب توسط نشر ثالث در ۲۴۸ صفحه منتشر شده است.