2021؛ سال رکود کرونا، رونق اقتصاد تغییر سیاست ها و دیگر هیچ…

بنفشه غلامی/ به‌طور معمول زمانی که در آستانه سال نو میلادی قرار می‌گیریم، این سؤال در اذهان شکل می‌گیرد که سال آینده چه برای ما خواهد داشت؟ تحلیلگران و آینده پژوهان غربی در آستانه سال 2021 میلادی در رویارویی با این پرسش بیم‌ها و امیدهای زیادی را در حوزه‌های مختلف پیش‌بینی کرده‌اند.
سرنوشت جهان و تاج خار
فارغ از هر‌نژاد و ملیت و موقعیت اقتصادی، مبارزه با ویروس کرونا بزرگترین دغدغه جهانی است. ویروسی که در سال 2020 جهان را زیر و رو کرد و تا دیشب جان یک میلیون و 800 نفر را در سراسر جهان گرفت، آماری که دقیقه به دقیقه تغییر می‌کند. در حالی که «کلایو کوکسان»، تحلیلگر روزنامه «فایننشال تایمز» با نگاهی به آنچه سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، معتقد است، با وجود واکسن‌هایی که در گوشه و کنار جهان تولید شده، ممکن است کرونا تا پایان سال 2021 دست از سر جهان بردارد». «جیمز لیندسی» در اندیشکده شورای روابط خارجی امریکا پیش‌بینی کرده است، «توزیع واکسن‌ها به طور عادلانه و گسترده ممکن است، ماه‌ها طول بکشد و چالش‌های لجستیکی زیادی بروز کند. ضمن آنکه هنوز مشخص نیست دوام واکسن‌ها چقدر باشد و تا چه مدت به انسان‌ها در مقابل کرونا مصونیت بدهد.»
تغییر، تغییر و تغییر در امریکا
سال 2021 برای امریکا سال تغییرات خواهد بود. تنها 20 روز دیگر «دونالد ترامپ» کوله بار خود را می‌بندد و کرسی اش در کاخ سفید را ترک می‌کند. تحلیلگران مجله «فورچون» پیش‌بینی کرده‌اند، ترامپ که برایش جدایی از کاخ سفید سخت است و می‌خواهد همچنان در مرکز توجه باشد، سال آینده شبکه تلویزیونی خود را به راه می‌اندازد. اما به هر صورت با آمدن بایدن انتظار می‌رود، تغییرات زیادی در سیاست امریکا رخ دهد. تحلیلگران مجله «اکونومیست» معتقد هستند، «بایدن در سال آینده دست به تغییراتی می‌زند که نه تنها امریکا که جهان تبعات آن را خواهد دید. از جمله این تغییرات بازگشت امریکا به توافق آب و هوایی پاریس و سازمان بهداشت جهانی خواهد بود.» «اندرو انگلند»، تحلیلگر سیاسی «فایننشال تایمز» مهمترین این تغییرات را بازگشت امریکا به برجام دانسته و نوشته است: «همزمان با اراده بایدن برای بازگشت به برجام، حسن روحانی نیز اعلام کرده است، اگر امریکا تحریم‌های خود را بردارد، ایران نیز دیگر بار فعالیت‌های هسته‌ای خود را کاهش خواهد داد. او معمار برجام در ایران است و بنابراین اگر برجام پابرجا بماند، می‌تواند آن را به عنوان میراث خود بر جا بگذارد.» اما «جیمز لیندسی» تحلیلگر اندیشکده شورای روابط خارجی امریکا از منظری دیگر به آغاز ریاست جمهوری بایدن پرداخته و نوشته است: «هفته آینده دورنهایی انتخابات سنا در ایالت جورجیا برگزار می‌شود، اگر دموکرات‌ها در این انتخابات شکست بخورند، این به آن معنا خواهد بود که بایدن، اولین رئیس جمهوری دموکرات و اولین رئیس جمهوری از زمان جورج بوش خواهد بود که کار خود را در حالی شروع می‌کند که حزب وی در اقلیت مجلس سنا است و کنترل کامل را بر کنگره ندارد.» تحلیلگران مجله «فورچون» هم در بحث مربوط به سنا و کنگره، روی نام «نانسی پلوسی»، رئیس مجلس نمایندگان امریکا مکث کرده و نوشته‌اند: «پلوسی با 80 سال سن، امسال از ریاست مجلس نمایندگان خداحافظی خواهد کرد و جای خود را به فردی دیگر خواهد سپرد.»
پیشتاز و بلند پرواز همچون اژدها
چین تحت ریاست جمهوری «شی جین پینگ» سال‌ها است که در مسیر پیشرفتی روز افزون قرار گرفته و با سرعت در حال تاخت و تاز برای دستیابی به عرصه‌هایی بیشتر است. این روند برای سال آتی چین نیز پیش‌بینی می‌شود. همان طور که «جیمز مایلز» در «اکونومیست» نوشته است، «اول جولای 2021 حزب کمونیست چین 100 ساله می‌شود و انتظار می‌رود نمایش قدرت ویژه‌ای برای این روز داشته باشد.» اما این تنها چیزی نیست که باید از چین در سال پیش رو انتظار داشت. در حالی که «دومینیک زیگلر» در همین نشریه پیش‌بینی کرده است، کشورهای جنوب شرقی آسیا در این سال بین جنگ قدرت امریکا و چین سرگردان بمانند، «جان مک درموت» دیگر تحلیلگر «اکونومیست» از کامیابی‌های چین در آفریقا نوشته و آورده است: «سیاستمداران آفریقایی که کشورهای خود را گرفتار در دام کرونا می‌بینند، قصد دارند، همچنان به دوستی خود با چین ادامه دهند و روابط خود را در سال آینده نیز با چین مستحکم نگه دارند.» «جیمز لیندسی» هم در اندیشکده شورای روابط خارجی امریکا نوشته است: «اقتصاد چین که برخلاف همه جهان در سال 2020 رشد خود را حفظ کرد، در سال 2021 رونق بیشتری خواهد گرفت. بنابراین منتظر ماه‌های پر تنش آینده و رقابت‌های شدید بین امریکا و چین باشید.»
جنگ و دیگر هیچ
سایه شوم جنگ و مناقشات سیاسی، کابوسی است که هرگزنمی‌گذارد، جهان آرامشی کامل را تجربه کند. در سال 2020 حتی کرونا هم نتوانست مانع مناقشات شود. در سال 2021 هم مناقشاتی که از پیش وجود داشته، ادامه خواهد یافت. «رابرت مولی»، دستیار ویژه باراک اوباما در امور خاورمیانه، در «فارن پالیسی» نوشته است: «در بین همه مناقشات و جنگ‌ها و بحران‌هایی که در سال 2021 نیز ادامه می‌یابد، چند بحران سرآمد هستند. نخستین آنها افغانستان است که با وجود مذاکرات صلح بین دولت و طالبان، هنوز هیچ صلحی را نمی‌توان برای این کشور متصور بود. مناقشه تازه به راه افتاده تیگرای در اتیوپی هم که ابی احمد، نخست‌وزیر این کشور وعده داده با شورشیان آن به سختی برخورد کند، دیگر بحرانی است که در سال 2021 ادامه می‌بابد. همان طورکه جنگ یمن به نظر پایان ناپذیر می‌رسد. در این فهرست نباید سومالی و لیبی را هم فراموش کرد.»
رایحه گیج کننده نفت
در سالی که گذشت، پاندمی کرونا، بهای نفت را به کما برد. اما «آنجیلیراوال» در «فایننشال تایمز» در عین خوشبینی به بازار نفت 2021 نسبت به برخی سیاست‌های نفتی بدبین است. او نوشته است: «بازار نفت در پی برنامه‌های واکسیناسیون کرونا تقویت می‌شود، با جهش اقتصادی جهانی و افزایش مصرف، ممکن است، برخی اعضای اوپک دست به کاهش تولید بزنند. اما بدترین سناریو این است که میلیون‌ها بشکه بدون هیچ کنترلی وارد بازار شوند که موجب پایین آمدن بهای نفت می‌شود.» نویسندگان سایت «اس‌اند پی گلوبال» نیز نوشته‌اند: «انتظار می‌رود تولید نفت خام در سال 2021 روزانه 3.5 میلیون بشکه افزایش یابد که در این میان با وجود اینکه پیش‌بینی سخت است، اما می‌توان گفت حدود 70 درصد رشد عرضه نفت خام از خاورمیانه خواهد بود.» مجله «فورچون» هم بهای 50 دلار را برای هر بشکه نفت پیش‌بینی کرده است.
دلچسب به شیرینی اقتصاد پویا
تصاویر آخرالزمانی که از خیابان‌های خالی از جمعیت شهرهای جهان منتشر می‌شد، تنها بیانگر ترس و هراس بابت جان انسان‌ها نبود. این تصاویر بیانگر خوابیدن چرخ‌های اقتصادی در سراسر جهان، البته به استثنای چین، در سال 2020 بود. قرنطینه‌ها، مردم را نه تنها افسرده کرد که جیب آنها را روز به روز خالی‌تر و کمربندهای آنان را سفت‌تر کرد. اما این یعنی سال آینده هم باید به این ادبار ادامه دهیم؟ «جیمز لیندسی» در اندیشکده شورای روابط خارجی امریکا به همه خبر خوب داده نوشته است: «واکسن کرونا می‌تواند تکانی به اقتصاد جهان دهد. البته خوب شدن وضعیت از هر کشور به کشور دیگر فرق می‌کند و کشورهایی که بدهی عمومی کمتری دارند و مدیریت اقتصادی معقولی را پیشه می‌کنند، می‌توانند روند افزایشی منحنی آمارهای رشد اقتصادی را بپیمایند. در این بین چین با رقم زدن یک سوم رشد اقتصادی جهان، می‌تواند رقبای خود در اروپا و امریکای شمالی را عقب بزند. اما در عین حال صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده که افزایش فقر نیز در جهان متصور خواهد بود.