به احترام شارح استانیسلاوسکی

محسن بوالحسنی
خبرنگار
زمستان، از همان اول دی‌ماه تصویر زنی را به ذهن اهل شعر و فرهنگ و هنر تداعی می‌کند که با این فصل آمد و در همین فصل هم رفت. زنی که شاید نه به اندازه کافی در روزگار خود، بلکه در روزگاران بعد از خود آن‌چنان قدر دید که تنها حیفی‌اش ماند به اینکه به قول اخوان، آن پریشادخت شعر آدمیزادی یعنی فروغ فرخزاد، نماند و ندید این همه ارج و قرب را. با این‌همه در همان دوران، اوج درخشش زنی دیگر هم بود که در عرصه‌ای دیگر، یعنی نمایش (که اتفاقاً فروغ هم با آن بیگانه نبود و تجربه‌هایی در آن داشت) خوش می‌درخشید: «مهین اسکویی.»
این زن تأثیرگذار در تئاتر مدرن ایران ۲ اسفند ۱۳۰۹ در تهران به دنیا آمد در مقابل اسمش باید نوشت که او کارگردان، مدرس تئاتر، مترجم آثار نمایشی و یکی از بنیان‌گذاران تئاتر آناهیتا بود که از نوجوانی و زیرنظر عبدالحسین نوشین اصول اولیه تئاتر را یاد گرفت و برای اولین بار در تئاتر فردوسی پا به صحنه نمایش گذاشت و جزو اولین زنانی شد که تاریخ آنها را با عنوان اولین زنان بازیگر تئاتر ایران به‌یاد می‌آورد.
اسکویی کمی بعد در نمایش «پرنده آبی» اثر موریس مترلینگ، به کارگردانی عبدالحسین نوشین در نقش گربه مورد توجه قرار گرفت در همین گروه نوشین بود با بازیگرانی چون صادق شباویز، نصرت کریمی، عزت‌الله انتظامی، لرتا، توران مهرزاد، حسین خیرخواه، حسن خاشع، محمد تقی کهنمویی و مصطفی اسکویی همکاری ‌کرد و سال ۱۳۲۴ با مصطفی اسکویی ازدواج و بعد از اجرای چند نمایش به همراه او به فرانسه و سپس به مسکو رفت. در دانشکده هنرهای تئاتری مسکو (لونا چارسکی) در رشته کارگردانی با درجه ممتاز از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد و البته سیستم استانیسلاوسکی را در همین دانشکده آموزش دید و وقتی به ایران برگشتند به همراه مصطفی اسکویی تئاتر آناهیتا را بنا گذاشتند که توضیح درباره اهمیت این تئاتر شاید برای تئاتری‌ها و در این مجال کم بدیهی باشد. سال‌های سال این فعالیت‌ها و آموزش‌ها و شاگرد تربیت کردن‌ها ادامه داشت و مهین اسکویی، بخش عمده‌ای از کار و فعالیتش را از دهه شصت، تمام وقت خودرا برای اتمام و تکمیل مجموعه آثار استانیسلاوسکی درباره بازیگری گذاشت و در نهایت این آثار سی سال بعد از تأسیس آناهیتا، به‌طور کامل توسط انتشارات سروش در سال ۱۳۶۸ منتشر شد. از آثار ترجمه شده توسط او علاوه بر سه جلد حجیم آموزش سیستم استانیسلاوسکی می‌توان به نمایش‌های در اعماق، ییلاق‌نشین‌ها و فرزندان خورشید نوشته ماکسیم گورکی، سه خواهر، خرس و خواستگاری اثر آنتوان چخوف، تاریکی‌های سرکش اثر بوئرو، کارگردان مؤلفی دیگر اثر رخلس و فصل‌هایی از تاریخ تئاتر جهان اثر ماکولسکی اشاره کرد.
اسکویی از سال ۱۳۷۰ و بعد از انتشار آثار استانیسلاوسکی دوباره آموزش هنرجویان را آغاز کرد و در خانه خود فضایی را برای این کار مهیا کرد. برنامه آموزشی او مثل یک برنامه دانشگاهی بود و بسیاری از دانشجویان همزمان از کلاس‌های آموزشی او هم استفاده می‌کردند. مهین اسکویی سرانجام بعد از ماه‌ها بیماری صبح روز دوشنبه ۱۲ دی ۱۳۸۴ و درست دوماه بعد از فوت مصطفی اسکویی در بیمارستان پاستور تهران درگذشت.