پایش‌های اپیدمیولوژی شناسایی ویروس جهش‌یافته انگلیسی

دکتر مصطفی
صالحی وزیری ویروس شناس و رئیس آزمایشگاه مرجع کشوری کرونای انستیتو پاستور ایران
واریانت (سویه) انگلیسی ویروس عامل کووید-19 برای اولین بار در دسامبر 2020 (آذرماه سال جاری) در کشور انگلستان شناسایی شد و پس از مطالعات گذشته‌نگر مشخص شد اولین مورد پیش تر در سپتامبر همان سال (شهریورماه امسال) در این کشور بروز یافته بوده است. این واریانت که با نام 01/12/2020 VUIنیز شناخته می‌شود دارای موتاسیون‌های جدیدی است که در بین آنها دو موتاسیون حذفی 6 و 3 نوکلئوتیدی در ژن SPIKE ویروس و یک تغییر آمینو اسید در جایگاه 501 پروتئین SPIKE دارای بیشترین اهمیت است. پروتئین SPIKE مسئول اتصال ویروس به گیرنده سلولی2 ACE است و نقشی کلیدی در شروع چرخه عفونت دارد. تصور می‌شود جهش‌های فوق در افزایش اتصال SPIKE ویروس به گیرنده سلولی نقش داشته باشد. بر اساس آنالیز‌های صورت گرفته توسط محققان انگلیسی تخمین زده شده است این واریانت جدید بین 50 تا 70 درصد نسبت به واریانت‌های قبلی سرایت پذیری بیشتری دارد و همین موضوع نگرانی اصلی در مورد این ویروس جدید است. اگرچه برخی دانشمندان تأیید این افزایش را منوط به آزمایش های ویروس شناسی دانسته‌اند، ولی این نگرانی را باید جدی گرفت و مشابه بقیه کشور‌های جهان تدابیر پیشگیرانه و کنترلی برای جلوگیری از انتشار این واریانت بویژه پایش مبادی ورودی باید اتخاذ شود. تاکنون اطلاعاتی در مورد افزایش شدت بیماری توسط این واریانت مشاهده نشده است، با وجود این بررسی این موضوع مورد تأکید قرار گرفته است. با توجه به بروز تغییرات جدید در پروتئین SPIKE احتمال تأثیر منفی این جهش‌ها بر کارکرد واکسن نیز مطرح شده است ولی امکان عدم کارکرد واکسن در جلوگیری از بروز عفونت توسط این واریانت بعید به نظر می‌رسد. با وجود این ارزیابی‌های آزمایشگاهی که در حال انجام است برای روشن کردن این موضوع لازم است. در حال حاضر کیت‌های تشخیص مولکولی (PCR) موجود در کشور مشابه بقیه واریانت‌های قبلی قادر به شناسایی اولیه واریانت 01/12/2020 VUI هستند ولی برای تأیید نیاز به تعیین توالی ژنوم ویروس دارد. اولین فرد مبتلا به واریانت انگلیسی ویروس عامل کووید-19در کشور در 16 دی ماه در انستیتو پاستور ایران شناسایی شد. فرد مبتلا سابقه سفر به کشور انگلستان داشته است و حال عمومی وی خوب بوده و از بیمارستان مرخص شده است. پایش‌های اپیدمیولوژی برای شناسایی موارد مشکوک آلودگی به واریانت انگلیسی در آزمایشگاه مرجع کشوری کووید-19انستیو پاستور ایران در حال انجام است و در صورت شناسایی موارد جدید بلافاصله به اطلاع وزارت بهداشت خواهد رسید.