به داد جامعه باید رسید

امیر حسین جلالی ندوشن
روان‌‌پزشک
مدت زمان کوتاهی دیگر، آغاز ورود رسمی کرونا به ایران یکساله خواهد شد.
شاید سال پیش حتی بدبینانه‌ترین پیشگویی‌ها هم امکان ماندگاری بیماری به مدت یک سال و طبیعتاً بیش‌تر را برآورد نمی‌کرد. اما چنان که پیداست بیماری دست‌کم تا یک سال دیگر میهمان جهان خواهد بود و حتی ممکن است برای مدتی طولانی‌تر، رعایت حداقلی برخی محدودیت‌ها برای پیشگیری از بازگشت شدید بیماری شاید لازم باشد.  هم اکنون به نظر می‌رسد راه جایگزینی غیر از واکسیناسیون گسترده و در مدتی کوتاه برای پیشگیری از بیماری وجود ندارد. اما از وجه دیگری نیز نباید غفلت ورزید و آن اینکه ظرفیت‌های روانی جامعه نیز برای تاب‌آوری در برابر محدودیت‌ها و عواقب بیماری چون مرگ آدمیان، مرگ اقتصاد و مرگ روابط اجتماعی بشدت در معرض تهدید و روبه کاهش است. وضعیت جامعه ایران در این میان متفاوت از دیگر جوامع است، چون بحران کرونا با چند ابر بحران دیگر چون رکود تورمی، تحریم‌های اقتصادی و اقتصاد ضعیف و کوچک همراه شده است. آشکار است که جامعه ایران همچون بیماری است دچار نقص ایمنی روانی و این نقص و کمبود نه تنها بهبود یا کاهش نیافته، بلکه محیط پیرامونی نیز تهدید کننده‌تر شده است. اگر بدن سالم در برابر شدیدترین عفونت‌ها نیز بتواند مقاومت کند، فرد دچار نقص ایمنی ممکن است در اثر یک سرماخوردگی ساده از بین برود. همین مثال را می‌توان در مورد جامعه دچار نقص ایمنی روانی نیز به کار برد.
 جامعه تاب‌آوری کافی برای تحمل محدودیت‌های بیشتر، دوام وضعیت فوق‌العاده و اخبار تلخ، بد و وضعیت نامتعادلی را که در آن به سر می‌برد، ندارد. قیاس وضعیت کنونی با زمان جنگ تحمیلی قیاسی نادرست است. جامعه ما طی سالیان با تلخی‌ها، دشواری‌ها و ناکامی‌های زیادی روبه‌رو بوده و همین چالش‌ها بویژه در وضعیت فوق‌العاده کنونی توان روانی جامعه را به‌صورت کامل رو به اضمحلال برده است. بنابراین سیاستگذاران اجتماعی باید درک کنند که جامعه نمی‌تواند بیش از این از ظرفیت‌های خود برای مواجهه با بحران‌های روبه فزونی کمک بگیرد و اقدامات فوری برای رسیدگی به جامعه، نیازی مبرم و اورژانسی است. نگاهی به شاخص‌های اجتماعی و تغییرات در وضعیت برخی شاخص‌ها چون سرمایه و همبستگی اجتماعی نشان می‌دهد که ما در وضعیتی فوق‌العاده نیازمند رسیدگی و مراقبت قرار داریم. راه حل هم سیاسی و اجتماعی است. مسئولان و متولیان کشور باید تصمیم بگیرند و با نگاهی کلان‌تر از دعواهای سیاسی و قبیله‌ای، به ایران و به جامعه ایرانی فکر کنند.