تئاتر فقط یک فرم است

کهبد تاراج
کارگردان تئاتر
پیتر بروک انگلیسی کارگردان تئاتر است و در کتاب «تئاتر فقط یک فرم است» گفت‌وگوهای او با یرژی گروتفسکی(1999-1933) کارگردان تئاتر لهستانی را می‌خوانیم. بروک در این کتاب از بی‌مانند بودن گروتفسکی می‌گوید و شیوه کار و تمرینات سختش در گروه تئاتری‌اش و البته از کیفیت و مهارت کاری که او ارائه می‌داد. در قسمتی از این کتاب بروک می‌نویسد: «دنیای تئاتر بی‌نهایت شهودی است و بزرگ‌ترین ویژگی آن انعکاس چیزهای نادیدنی است. گروتفسکی دنیایی از صداها، تصویرها، دیدگاه‌ها و...بوده است و تقریباً هر کارگردانی همین‌گونه است.» او همچنین از ریچارد چیشلاک به‌عنوان بدن دوم یرژی گروتفسکی یاد کرده و گفته او و یرژی دو روح در یک بدن هستند. در مورد دو قهرمان این کتاب نیز آنچه بیش از همه جذاب است بخش‌های در سایه قرار گرفته است. روند متغیر و پویای الهام‌بخشی به یکدیگر و گفت‌و‌گوی بی‌وقفه پیتر بروک و یرژی گروتفسکی، اساس یکی از جذاب‌ترین دوستی‌های هنری در قرن گذشته را تشکیل می‌دهد. این دوستی ما را به یاد رابطه نزدیک استانیسلاوسکی و میرهولد می‌اندازد که البته این فقط یک مقایسه است و با اینکه بروک می‌گوید «مقایسه هیچ‌گاه درست نیست»، ولی مقایسه در این مورد موجب روشنگری می‌شود. در زندگینامه پیتر بروک که در آن مهم‌ترین چهره‌های زندگی‌اش را به تصویر کشیده است، گروتفسکی حضور ندارد. بدون شک دلیل این غیبت، اهمیت زیادی است که گروتفسکی برای پیتر بروک داشته. ارتباط میان آنها برای هر دو سرنوشت‌ساز بوده است. ما گمان کردیم با گردآوری مطالبی که پیتر بروک در آنها به گروتفسکی و اندیشه‌های او پرداخته است، بتوانیم این فصل نانوشته از خاطرات وی را بازیابی کنیم.» کتاب را محمدرضا علی‌اکبری ترجمه و نشر بیدگل آن را منتشر کرده است.