زوزه نسلی تباه شده

ارمغان بهداروند
شاعر
«دیوانه‌ها در زمین بازی» مجموعه گفت‌و‌گویی با نویسندگان نسل بیت است که درست در روزگاری ظهور می‌کنند که بهشت تبلیغی امریکا با آن چه که در میان جامعه متزلزل دهه پنجاه میلادی می‌گذرد، چندان تطابقی ندارد. این نسل در قالب اعتراض به شیوه‌های زیست اشرافی و انزجار از ظاهرفریبی‌های اجتماعی، می‌کوشیدند با خرق‌ِ عادات و خروج از آداب و بی‌توجهی به قراردادهای رفتاری و الگوهای شهروندی، خود را معترض به آن چه «زندگی شرافتمندانه» نام گرفته بود نشان دهند. نمایه‌های بیرونی این وجه اعتراضی را می توان در سبک خاص پوشش و مدل‌های مو و ریش رصد کرد اما آنچه که برای ادبیات قابل توجه بوده است و می‌‌باشد زمینه‌های ایجادی این سبک شعری و افق اثرگذاری بر جامعه عصر خویش است. استقبال بی‌شائبه از این نسل که با به سخره گرفتن‌ ضیق وقت و با یورش بردن به اندیشه‌های جنگ‌طلبانه و تفکر قیم‌مآبانه، موجبات آفرینش سبکی ستیزنده و ادبیاتی عموماً خلق‌الساعه شدند، غیرقابل پیش‌بینی بود و هم چنان که این مجذوبیت انتشار پیدا می‌کرد، مخالفانی تمام قد نیز در مواجهه با این ادبیات متولد گردید که این سبک و سیاق را خطرناک‌تر از مخدّر می‌دانستند و به نفی و نهی آن می‌کوشیدند. با این همه هویت نسل بیت به اعتراض پیوند می‌خورد و به توصیف؛ خود را «زوزه نسلی می‌دانند که در رؤیای بهشت موعود امریکا تباه شده‌اند.»
مطالعه این مجموعه گفت‌و‌گو را از آن رو پیشنهاد می‌دهم که در تحلیل یک جریان ادبی نمی‌توان ساده‌انگارانه و سلیقه‌ای رفتار کرد و بر اساس خوشایندی و ناخوشایندی تفکر غالب، قضاوت کرد. برای بیشتر آشنا شدن با مصایب این گونه قضاوت‌ها می‌توان به نفی همه‌جانبه دستاورد ادبی نیما در عصر پس از مشروطه اشاره کرد. نکوهش همه‌جانبه تفکر غالب ادبی و نفی و نهی آن نتوانست از انتشار تئوری نیما جلوگیری کند و بسیاری از نکوهش‌گران این قصه بعدها خود به ستایش گران و مولدان شعر نیمایی بدل گردیدند. این فرض اشتباه از دیرباز تا به روزگار ما در مواجهات اجتماعی تکرار شده است که از نمونه‌های متأخر آن می‌توان به تمسخر کودکانه مجری و میهمان برنامه اینترنتی «هم‌رفیق» اشاره کرد که در غیاب دانش حداقلی ادبی، به تقلیل و نکوهش «رپ» که با وجود بی‌توجهی‌ها و جدی نگرفتن‌ها، مخاطبان قابل توجهی در بدنه جمعیت جوان این روزگار دارد، پرداختند. دیوانه‌‌ها در زمین بازی را نشر حکمت کلمه به کوشش علیرضا بهنام منتشر کرده است که علاوه بر یک مقدمه کوتاه، مشتمل بر 10 گفت‌و‌گوی قابل تأمل است که علاوه بر معرفی چهره‌های تأثیرگذار نسل بیت، این جریان را به‌عنوان زمینه هنر و ادبیات پسامدرن معرفی می‌کند.