دوئل سخت «اردوغان» با دموکراسی نسل جدید

زهره صفاری/ رئیس‌جمهوری ترکیه معترضان انتصاب یک سیاستمدار حامی دولت برای کرسی ریاست دانشگاه «بغازیچی»، بهترین دانشگاه این کشور را «تروریست» خواند و بی‌توجه به خواست آنها که بسیاری نیز از دانشجویان این دانشگاه بودند، بر سرکوب آنها تأکید کرد و جنبش‌های دگرباشی را نیز ناقض ارزش‌های ترکیه خواند. به گزارش «گاردین»، این اعتراضات گسترده در حالی از یک ماه قبل آغاز شد که «ملیح بولو» نامزد پارلمانی حزب عدالت و توسعه در سال 2015 از سوی دولت اردوغان به ریاست این دانشگاه برگزیده شد. گرچه او دانش آموخته همین دانشگاه بود اما گرایش سیاسی او، تعبیری جز نفوذ بیشتر دولت در فعالیت‌های این دانشگاه نداشت و از آنجا که گمانه زنی‌هایی نیز درباره سرقت ادبی در رساله و مقالات علمی‌اش مطرح بود، اعتراضاتی را برانگیخت. از سوی دیگر، «بولو» نخستین رئیسی است که از کودتای نظامی سال 1980 ترکیه، خارج از حلقه هیأت علمی دانشگاه به این کرسی رسیده و همین عامل نیز انتصاب او از نگاه دانشجویان و کارکنان دانشگاه را غیردموکراتیک تلقی کرده و خواهان استعفای او هستند. با‌ این وجود، این درخواست‌ها به‌ جایی نرسید و تجمع اعتراضی دانشجویان پس از یک ماه با بیانیه‌های مختلف از سوی انجمن‌های دانشگاه‌های دیگر شکلی گسترده و ملی گرفت. به‌طوری که تنها در هفته گذشته دست‌کم 250 نفر در استانبول و 69 نفر نیز در آنکارا بازداشت شدند که بسیاری از آنها دانشجویان ترکیه‌ای بودند و دست‌کم پرونده 51 نفر از آنها به دادگاه فرستاده شده است.«سلیمان سویلو»، وزیر کشور ترکیه گفت: «79 نفر از بازداشت شدگان وابسته به گروه‌های اغتشاشگر چپ افراطی بودند.» اما آنچه دولت را به فکر سرکوب همه جانبه این اعتراضات انداخته نگرانی از تکرار جنبش پارک گزی در سال 2013 است. شاید همین هراس نیز سبب شد تا «اردوغان» در سخنرانی اخیر خود، معترضان «بغازیچی» را تروریست خوانده و اعلام کند آنها را تحت کنترل درمی آورد: «کشور به‌ دست تروریست‌ها نخواهد افتاد و ما هر کاری برای جلوگیری از آن خواهیم کرد.  ما هرگز تروریسم را تحمل نکرده‌ایم و نخواهیم کرد.» منتقدان معتقدند پس از کودتای نافرجام 2016، انحصار قدرت در دستان اردوغان و سرکوب ارزش‌های دموکراتیک بشدت افزایش یافته و از آن زمان رئیس‌جمهوری عزل و نصب رؤسای دانشگاه‌ها را نیز در دست گرفته است. اما این شرایط سبب شده است در 5 سال گذشته ده‌ها دانشگاه در سراسر ترکیه تعطیل شوند. با این حال با وجود تلاش اردوغان برای تقویت «نسل پارسا»، جوانان این کشور که اغلب بیکار بوده و از گرایش‌های مذهبی مورد تأیید دولت دوری می‌کنند، آینده ترسیم شده حزب حاکم را با اما و اگرهایی همراه کرده است، چراکه 5میلیون نفر از متولدین اواسط دهه 1990 و اوایل دهه 2010، رأی دهندگان جدید در انتخابات 2023 خواهند بود. با توجه به اینکه در حال حاضر 29 درصد جوانان ترکیه‌ای بیکار هستند و برای 37.9 درصد فارغ‌التحصیلان جدید نیز شغلی وجود ندارد، تغییر الگوی جمعیتی رأی دهندگان می‌تواند مشکلاتی را برای دولت اردوغان به وجود آورد.
انتقاد داخلی و خارجی
معترضان ترکیه‌ای با نقض محدودیت تجمعات در روزهای کرونایی در حالی خواستار استعفای «ملیح بولو» شده‌اند که او در اطلاعیه‌های مختلف اعلام کرده قصدی برای عقب نشینی ندارد و این اعتراضات تا دست‌کم 6 ماه دیگر آرام خواهد شد. اما در عین حال سرکوب‌های همه جانبه دانشجویان که بسیاری از نخبگان علمی ترکیه به شمار می‌روند با واکنش‌های بین‌المللی همراه شده است. به‌گزارش «الجزیره»، امریکا با ابراز نگرانی به بازداشت دانشجویان و معترضان و همچنین سرکوب دگرباشان که براساس قوانین ترکیه جنبشی قانونی به شمار می‌روند، واکنش نشان داد. «ند پریس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا با تأکید بر آزادی بیان گفت: «آزادی بیان یعنی اعلام نظراتی که می‌تواند برای بسیاری ناخوشایند باشد و این اساس دموکراسی است. امریکا... شانه به شانه کسانی که برای اساس آزادی‌های دموکراتیک تلاش می‌کنند ایستاده است.» آژانس حقوق بشر سازمان ملل نیز با انتقاد از اظهارات تنش برانگیز اردوغان درباره دگرباشان و معترضان، خواستار آزادی فوری دانشجویان و معترضانی شد که در تجمع‌های صلح‌آمیز حضور داشتند.»  «کمال قلیچداراوغلو»، رهبر اپوزیسیون بزرگ ترکیه نیز بر استعفای «بولو» تأکید کرد و «منصور یاواش» شهردار آنکارا هم در نامه‌ای سرگشاده به «بولو» از او خواست با قربانی کردن جایگاهش، صلح و آرامش را به جوانان و آینده کشور بازگرداند. این اعتراضات در حالی مطرح شده که وزارت خارجه و وزارت کشور ترکیه در بیانیه‌های جداگانه بر برخورد قانونی و جدی با هر سازمان و نهادی که بر آتش اعتراضات بیفزایند، تأکید کرده‌اند.