«نهان»ی از گنج خانه موسیقی ایران

رضا مهدوی
نوازنده و پژوهشگر موسیقی
روزگاری شده که موسیقی خوب از بد را به سادگی نمی‌توان تشخیص داد. موسیقی فی ذاته خوب است اما زمانی که اهل فن در هرقد و قواره‌ای ازآن بهره کشی‌های متفاوت می‌کنند برحسب نیازمردمان، اینجاست که مورد قضاوت قرارمی گیرد. موسیقی خالص مجرد، انتزاعی دراصل ازنوع بی‌کلام است.آنجا که کلام می‌آید موسیقی تمام می‌شود! موسیقی اینسترومنتال به تفکیک صداها درگوش‌ها می‌پردازد و فارغ ازتوجه به کلام درقالب شعر و ترانه و دکلمه در چینش صحیح ضرباهنگ‌ها و ملودی‌ها و فُرم‌های موسیقایی در رشد فکری مؤثر واقع می‌شود... موسیقی ایرانی در نوع منحصر خود یعنی ردیف دستگاهی به شرط اجرا با رعایت اصول و ضوابط تعریف شده آن برگرفته ازروایت‌های مستند و ناب حاکی ازآن است که  برخلاف آنچه که فکرمی شده موسیقی برای درباریان و شاهان بوده ، برای توده مردم ازانواعی برخوردار بوده که اتفاقاً تفاوت آنچنانی در ارائه دربین طبقات اجتماع وجود نداشته... موسیقی کاران و خنیاگران و رامشگران و مطربان و اهل فن همه و همه در راستای اجرای درست و صحیح از المان‌های رفتاری و فرهنگی جامعه روزخود طی طریق کرده‌اند وهنرشنیداری خود را با اندک چاشنی‌ها توانسته‌اند بینا فرهنگی و بینا هنری چه آگاهانه و چه نا آگاهانه خلق اثرو تولید واجرا کنند. محفل‌ها یا عبارت غرب دوره معاصر کنسرت ها در تعیین جایگاه رفتاری موسیقی نقش‌ها تعیین کرده‌اند اما درگذشته‌ها خانه‌ها وانجمن‌ها درکنار ادبا و شعرا و سیاسیون وغیره به جمعی تبدیل می‌شدند که موسیقی نه تنها جزئی جداناشدنی بود بلکه نقش تعیین کننده‌ای در ادامه سیر تطوّر نظام اندیشگی بالا دستی‌ها در هردسته و رسته‌ای ایفا می‌کرد. شخصیت‌های فرهیخته در فن موسیقی هماره تأثیرگذارانی بودند مورد وثوق دیگرطبقات جامعه و اینجاست که موسیقی به‌عنوان هنرشریف مظلوم درطول تواریخ با وجود سختی‌هایی که بَرَش رفته و می‌رود توانسته همچنان نفس نفس زنان برای نسل‌ها بماند... خوشبختانه نسل نوی امروزی هم بی‌نصیب نمانده و خودجوشانه و آتش به اختیارمآبانه در حفظ و صیانت از موسیقی نه چندان کهن و نه چندان مدرن مورد بحث محافل و جشنواره‌ها و دانشکده‌ها یعنی ردیف دستگاهی که به‌عنوان نقطه عطف تمامیت موسیقی درایران معنا دارد با تولیدات محتوایی و پیشروانه ازخود و گروه خود دست برخلق آثاری می‌زنند که تحسین برانگیز است. خوشبختانه نمونه‌ها کم نیست اما محل ارائه آنها به دلایل مختلف از جمله نا حمایتی‌ها از سوی رسانه‌های رسمی باعث می‌شود به چشم و گوش‌ها نرسد! پیشنهاد دارم آلبوم تازه به بازار رسیده «نهان» به آهنگسازی و سرپرستی و نوازندگی سنتور یاسمین رحمتی از خطّه اراک دیار خاندان فراهانی را با صدای حسین علیشاپور بشنوید و بارها بشنوید تا مقدمه‌ام بهتر گویا شود برایتان... آلبوم نهان با هوشمندی تمام صاحب اثر در مایه دشتی که از راهنمایی‌های استادانش بویژه محمد رضا لطفی و مجید کیانی در دانشگاه تهران و بهره‌جویی از نواخته‌های یوسف فروتن نوازنده سه تار و ردیف‌دان باعث شده تا ازپیش درآمد که متأسفانه دو دهه‌ای است به کنار گذاشته شده و شاید بهترین نمونه‌هایش بعد ازانقلاب توسط پرویز مشکاتیان در دهه شصت داریم به یادگار، این بار نیزدراین آلبوم با حفظ رعایت اصول فرم ساخت پیش درآمد در مایه دشتی رهنمون می‌شویم به تکنوازی‌های ناب ودلنشین با کوبش مضراب‌ها و زخمه‌های سنتورو کمانچه در کنار آواز خوانی ای که مجری اش توانایی و وقوف کامل برردیف آوازی دارد و صدا را حزن وار دردشتی به جلا و مرتبت می‌رساند. جواب‌های آواز با سازدر منطق چگونگی سؤال و جواب نه فقط مَدرَسی بلکه برآمده از شعور موسیقایی حرف برای گفتن دارد وتصنیف و آهنگ ترانه در تنظیم و سازبندی و هماهنگی که دراستودیو همنوازانه (آنسامبل) اجراشده درکنارضربی و رِنگ نمادی از اصالت و پیشینگی کوچه پس کوچه‌های هرمنطقه از سرزمین ایران که در یک نگاه کلی این آلبوم ما را می‌برد با خود به آنجا که باید برویم... ما را که برد خانه...