نوای جنوب با طنین جهانی

ندا سیجانی- نخستین جشنواره بین‌المللی نی انبان برگزارشد، مردمان جزیره کیش از روز چهارشنبه 20 اسفندماه میزبان رویدادی آشنا بودند. نخستین جشنواره نی انبان که فؤاد توحیدی دبیری آن را برعهده داشت و محسن شریفیان دبیر بخش بین‌الملل آن بود فرصتی شد تا هنرمندانی از کشورهای فرانسه، کرواسی، مجارستان، ایرلند و ترکیه در کنار نوازندگان خوب نی انبان ایران به هنرنمایی بپردازند. در سه روز برگزاری این جشنواره، گروه‌های موسیقی چون «بومیان کیش»، «بوتیا»، «کوبکا»، «آوای کویر»، «بزنجان»، «ثلاث»، «هلیل»، «خماس»، «لوریان»و«شباب» در تماشاخانه ‌های ساحلی کشتی یونانی و ساحلی مرجان اجرای برنامه داشتند و اختتامیه آن با اجرا و تجلیل از پیشکسوتان این ساز و در کنار آن اجرای گروه‌های خارجی و گروه لیان به کار خود پایان داد.

پتانسیل خوب موسیقی نواحی
فؤاد توحیدی دبیرنخستین جشنواره نی انبان درگفت‌و‌گوبا «ایران»درخصوص ایده شکل‌گیری این جشنواره به دوسال پیش و زندگی خود در کیش اشاره کرد: «این مدت زمان به این موضوع می‌اندیشیدم با توجه به فضای این منطقه در این جزیره هیچ جشنواره فراملی برگزار نشده است، بنابراین با توجه به پتانسیل بسیار خوب این منطقه آزاد به این نتیجه رسیدم که یک جشنواره بین‌المللی در جزیره کیش برگزار شود.»توحیدی که  سابقه 13 ساله در برگزاری جشنواره نواحی دارد به ساز محلی-بومی توجه کرد: «نکته دیگر انتخاب ساز مورد نظر بود که به این نتیجه‌ رسیدم هیچ‌سازی بهتر از نی انبان نمی‌تواند در معرفی و برگزاری این جشنواره اثر‌گذار باشد، به این دلیل که نی انبان جزو رپرتوار موسیقی این منطقه بوده و دیگر اینکه به عقیده من جذاب‌ترین ساز موسیقی نواحی ایران نی انبان است. به‌عنوان مثال‌ سازی چون سُرنا که حتی به‌ صورت جشنواره‌ای هم برگزار شده است، طولانی مدت نواختن آن برای مردم جذابیت ندارد و حتی ممکن است ملال آور و خسته کننده باشد اما ساعت‌ها شنیدن نی انبان برای مردم هیجان و جذابیت خاصی دارد و صدادهی عجیب این ساز موجب شده علاقه‌مندان بسیاری را به خود جذب کند.»
او افزود: «تحقیقات خود را با آقای خسرو نشان - معاون گردشگری منطقه آزاد و رئیس اولین جشنواره نی انبان - مطرح کردم و مورد توجه قرار گرفت و از همان ابتدا تصمیم بر این بود به‌ صورت بین‌المللی برگزار شود البته در ابتدای این مسیر نگرانی‌هایی وجود داشت چرا که با توجه به شیوع این بیماری در دنیا ممکن بود مشکلاتی به جهت دعوت از میهمانان خارجی وجود داشته باشد و در نهایت این موضوع با محسن شریفیان مطرح شد و مورد استقبال قرار گرفت و با توجه به شناخت شریفیان از نوازندگان نی انبان در خارج از ایران این همکاری شکل گرفت و نوازنده‌هایی از کشور‌های فرانسه، کرواسی، مجارستان، ایرلند و ترکیه در این جشنواره حضور پیدا کردند و خیلی خوشحال هستم که مورد توجه و استقبال مردم قرار گرفت.»

جشنواره‌ای برای انواع موسیقی
 او در پاسخ به این سؤال که آیا دیگر سازهای نواحی ایران هم می‌توانند به‌ صورت جشنواره‌ای و بخصوص بین‌المللی برگزار شوند، گفت: «بله، به عنوان مثال‌ سازی چون نی یک ساز بدوی است و نمونه‌های متفاوت آن در کشو‌های مختلف وجود دارد، یا سازهای کوبه‌ای چون دف که انواع مختلف آن در دنیا دیده می‌شود، یا سُرنا که به‌صورت یک جشنواره با عنوان «زُرنا»در فرانسه برگزار شده است، بنابراین باید بگویم اغلب سازهای موسیقی نواحی ایران این قابلیت را دارند که به‌صورت جشنواره‌ای برگزار شوند.»
این پژوهشگر بر این نظراست ساز نی انبان، ماهیت جنوبی دارد و به‌عنوان مهم‌ترین ساز جنوب کشور ایران شناخته شده است: «نی انبان، ساز رایج چهار استان کشورمان است، استان‌هایی چون خوزستان، بوشهر، کرمان و هرمزگان اما نوع ملودی‌ها و فواصل موسیقی هر کدام از این مناطق متفاوت است حتی در خود جزیره کیش. البته این تفاوت در فیزیک ساز هم دیده می‌شود، به‌طور مثال بم‌ترین صدای نی انبان ایران متعلق به کیش است و زیرترین صدادهی به خوزستان برمی گردد و نی انبان‌های کوچک‌تری دارند. به‌طور مثال در بزنجان کرمان برای نی انبان لباس مخصوص دوخته می‌شود و حتی در بعضی نقاط روی نی انبان نقوشی را می‌اندازند یا در شهر شوش خوزستان و طاق بستان کرمانشاه طرح‌هایی دیده شده که مربوط به سال‌های بسیار دور است و نزدیک به سه هزار سال قدمت و پیشینه دارد، در واقع در کل دنیا هم این برتری و کهن بودن ساز ایرانی اثبات شده است.»او درباره رقابتی بودن جشنواره نی انبان گفت: حدوداً دو سالی است در جشنواره ملی موسیقی جوان نوازندگان نی انبان شرکت می‌کنند و این موضوع بخوبی دیده شده و به نظر من همین مقدار کافی است و نیازی نیست که این جشنواره به‌صورت رقابتی برگزار شود و اگر رقابتی هم باشد بهتر است در خود منطقه داوری شود، به‌طور مثال نی انبان کرمان با خود نوازندگی نی انبان نوازندگان این منطقه سنجیده شود نه مناطق دیگرچون بوشهر یا خوزستان و بازهم تأکید می‌کنم موسیقی نواحی ایران این قابلیت را دارد که به‌صورت رقابتی برگزار شود اما در خود منطقه دیده و داوری شود.

برش

اینکه سال آینده جشنواره برگزار شود یا خیر مشخص نیست، به هرحال تغییرات انتخابات ریاست جمهوری پیش رو ممکن است تأثیر‌گذار باشد و بر همین اساس قابل پیش‌بینی نیست اما به‌طور کلی از اینکه این ایده اجرایی شد بسیار خوشحالم و مهم نیست دوره‌های آینده من باشم یا خیر. اگر قرار باشد در سال‌های بعد هم این جشنواره برگزار شود قطعاً در همین منطقه خواهد بود چرا که با جابه‌جایی محل برگزاری یک جشنواره مخالفم و این اتفاق را اشتباه بزرگی می‌دانم. به‌طور مثال 13 سال است که جشنواره موسیقی نواحی در کرمان برگزار می‌شود اما زمزمه‌هایی شنیده شده مبنی بر اینکه مسئولان برگزار کننده تصمیم دارند پایلوت این جشنواره را تغییر بدهند و من این حرکت را اشتباه بزرگی می‌دانم و چنین تصمیماتی در هیچ کجای دنیا دیده نمی‌شود چرا که وقتی یک منطقه پیشقدم جشنواره‌ای می‌شود و شرایط آن را ایده‌آل می‌بیند، باید همان مسیر را ادامه دهد.