نوروز و آداب «تکریم به بزرگترها»

فهیمه نظری مدرس و پژوهشگر اجتماعی
نوروز آیینی است که نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر جهان نیز برگزار می‌شود. ترکمنستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و چندین کشور دیگر مراسم این جشن را با آداب و رسوم خودشان برگزار می‌کنند و در شادمانی نو شدن زمین شریک می‌شوند.
چند روز دیگر به پایان سال 1399 بیشتر باقی نمانده و همزمان با پایان سال، قرن هم به پایان خود می‌رسد. بدین ترتیب همراه با آمدن بهار، سال نو و قرن هم نو می‌شود. فرارسیدن نوروز همیشه زیبا بوده است.
درباره نوروز نقل قول‌ها، داستان‌ها و روایات تاریخی بسیاری وجود دارد. پیشینه نوروز در داستان‌های اساطیری از جمله شاهنامه فردوسی و تاریخ طبری به زمان جمشید نخستین پادشاه روی زمین بر می‌گردد. در علم نجوم و ستاره‌شناسی، نوروز؛ روزی است که آفتاب در برج حمل(نیمکره شمالی) می‌تابد و خورشید روی مدار استوا قرار می‌گیرد. در نتیجه این اتفاق روز و شب با هم برابر می‌شوند و طول آنها در تمام نقاط جهان برابر به 12 ساعت می‌رسد. اینها نشانه روز اول فروردین است؛ روزی که طبیعت از خواب زمستانی بیدار و زندگی نو در زمین آغاز می‌شود. نوروز در بین ما ایرانی‌ها از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. ایرانیان از دیرباز از چند روز قبل از آن به استقبال نوروز می‌روند و خود را برای یک رویداد طبیعی آماده می‌کنند تا آن را جشن بگیرند. نوروز در مقایسه با جشن‌های دیگر باستانی، جزو اعیاد مهم محسوب می‌شود که پس از هزاران سال هنوز اهمیت دارد و دارای آداب و رسوم خاصی است که هرچند در طول زمان همراه با تغییرات بوده ولی اصالت آن هنوز هم حفظ شده است. برخی از این آداب و رسوم عبارتند از:
خانه‌تکانی، شست‌و‌شوی خانه و فرش و گلیم، جنب و جوش برای خرید لباس و کفش نو آغاز می‌شود و با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال حضور مردم در بازار و خرید شیرینی و آجیل و تهیه و تدارک سفره هفت‌سین افزایش می‌یابد.
 چیدن سفره هفت‌سین؛ چیدمان قرآن ، آینه، سبزه، ماهی قرمز، سکه، سمنو، سیر، سیب، تخم مرغ و... که هریک به نشانه و نمادی خاص در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. سفره هفت سین قبل از آغاز سال نو تا پایان روز سیزدهم پهن می‌ماند و هنگام تحویل سال همه اعضای خانواده در اطراف آن کنار یکدیگر می‌نشینند و برای یکدیگر خوشی و شادمانی و سلامتی آرزو می‌کنند.
 پوشیدن لباس نو؛ این رسم نیز هنوز هم مورد استقبال است و اعضای خانواده با پوشیدن لباس‌های نو و آراستن خود گرد هم جمع می‌شوند.
دادن عیدی و هدیه؛ از دیگر رسم‌های قدیمی در نوروز دادن عیدی و هدیه است. بزرگترها که از قبل اسکناس را به نشانه تبرک لای قرآن می‌گذارند پس از تحویل سال به کوچکتر‌ها هدیه می‌دهند. گاهی اوقات علاوه بر اسکناس هدایای دیگری رد و بدل می‌شود.
دید و بازدید؛ از دیگر آداب و رسوم سال نو که مردم ایران زمین بدان باور دارند رفتن به دیدار بزرگان خانواده و تکریم آنان است.این رسم در ایران در زمره یکی از آداب و رسوم مهم است. دیدار از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، پدر ومادر و دیگر اعضای بزرگ فامیل دایی، عمو ، خاله و... از اولویت‌های این آداب و رسوم است.
مسافرت رفتن؛ از دیگر اموری است که خانواده‌ها در این ایام به همراه خانواده و دوستان انتخاب می‌کنند و باور دارند پس از سفر درسال نو روحیه بهتری را تجربه می‌کنند.
 اما از سال گذشته تاکنون که جهان با پاندمی کرونا روبه‌روست در کشور ما به‌دلیل بحران کرونا در بسیاری از آداب و رسوم نظیر دید و بازدیدها، مراودات با محدودیت روبه‌رو شد. بسیاری از دید و بازدیدها محدود شدند، مردم کمتر به سفر رفتند و در خانه‌های خود ماندند. امسال نیز این روال ادامه خواهد داشت و در شرایطی قرار داریم که همچنان با شیوع بیشتری از ویروس کرونا مواجه هستیم و به نظر می‌رسد همچنان باید از بعضی اقدامات نظیر دید وبازدید و سفر کردن پرهیز نماییم.
 اکنون که در آستانه سال جدید قرار داریم ضرورت دارد تا کماکان ملزومات و پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم تا بتوانیم همپای دستورات وزارت بهداشت و توصیه‌های کادر درمان در معرض خطرات ناشی از کرونا قرار نگیریم بویژه گروه بزرگسال و سالمندان در خانواده که نیاز به مراقبت بیشتری دارند. بهتر است در این روزهای پایانی سال هوای دل بسیاری از بزرگترها و عزیزان سالمند در خانواده را داشته باشیم. این گروه عمری زحمت کشیدند و بنابر عادت سال‌های قبل خود منتظر ایام نوروز هستند تا فرزندان و اعضای خانواده به دیدنشان بیایند. امسال چون سال گذشته امکان سفر به اماکن تفریحی و زیارتی برای این عزیزان نباید صورت پذیرد ولی لازم است تا آنها را تنها نگذاریم، قدرشان را بدانیم، با رعایت نکات بهداشتی به دید و بازدیدشان برویم. محیطی شاد برایشان فراهم نماییم، استرس و اضطراب را از ایشان دور نماییم. در کنار بهداشت جسمی چون ورزش سبک، تغذیه سالم به بهداشت روحی آنان توجه نشان دهیم. تردد کمتری در منزل آنها داشته باشیم ولی تنهایشان هم نگذاریم. تماس‌های تلفنی تصویری، دیدن برنامه‌های تصویری سرگرم‌کننده، عکس و فیلم‌های متنوع خانوادگی برای آنها از سوی فرزندان و نوه‌ها از جمله راه‌هایی است که می‌توان بدان اقدام نمود.کم‌کم صدای پای بهار می‌آید...