سرقت ارزش را بالا می‌برد!

فرشته فرمانی
مدرس و نقاش
به‌ گفته گروهی از متخصصان آثار هنری، دزدیده شدن بهترین اتفاقی است که برای یک اثر هنری می‌افتد چرا که ارزش و بهای آن را افزایش می‌دهد. دکتر نواه چارنی، متخصص جرایم هنری می‌گوید: «از دید پرستیژ هنری، این احتمالاً بهترین اتفاق برای یک اثر هنری است. ما همین مسأله را در سال 1911 در مورد نقاشی مشهور مونا لیزا تجربه کردیم.»
آثار هنرمندان مشهوری چون ونسان ونگوگ، پل سزان و کلود مونه، بارها هدف دزدان آثار هنری بوده‌اند، گرچه این اتفاق به سود این آثار بوده و بهای آن را افزایش داده است. اثر مشهوری از ونسان ونگوگ از موزه لوور پاریس دزدیده شد در حالی که بخشی از یک کلکسیون به شمار می‌رفت. تا زمانی که دزدان آثار را به موزه باز گردانند، این اثر به مشهورترین اثر هنری در دنیا تبدیل شد: «سرقت، ارزش این نقاشی را بسرعت برق و باد بالا برد، البته مشابه این امر در مورد آثار هنری نه چندان ارزشمند و مهم نیز دیده شده که پس از سرقت، تیتر تمام خبرگزاری‌ها شده، شهرت پیدا کرده و ارزش بالایی یافتند.» اما فروش آثار هنری هم مسأله مهمی است: «فروش آثار هنری مشهوری که دزدیده می‌شوند کار آسانی نیست. سارقان برای یافتن یک مجموعه دار ثروتمند اهل خلاف که اثر هنری دزدیده شده را از آنها بخرد، تحت فشار زیادی هستند تا حدی که آثار را در ازای کالاهای غیرقانونی چون مواد مخدر، اسلحه وغیره با گروه‌های خلافکار دیگر مبادله می‌کنند.» «در این روزها سرقت آثار هنری نیز همچون بسیاری از حرفه‌ها به‌ علت شیوع بیماری کرونا دچار رکود و مشکل شده است.»
به‌گفته دکتر چارنی، در واقع دزدها هم علاقه‌ای به بیمار شدن ندارند پس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی از خود در برابر این ویروس محافظت می‌کنند. دلیل دیگر حضور ماشین‌های پلیس و منع عبور و مرور در شهرهاست. آثار هنری نیز در این شرایط، تحت مراقبت‌های بیشتری از جانب موزه‌ها هستند و به علت تعطیلی مراکز فرهنگی دسترسی عموم به آنها عملاً از بین رفته است.
با تمام این تفاسیر، هنوز هم دزدان فعالی در این زمینه حضور دارند. به‌گفته یورونیوز تابلوی بی‌نظیری از ونسان ونگوگ در ماه مارس سال 2020 طی شیوع ویروس کرونا به سرقت رفت. این تابلوی شش میلیون یورویی از موزه سینگر لارن هلند در جنوب شهر آمستردام دزدیده شده است. سارقان با شکستن در ورودی موزه در ساعت 3 صبح، اثر را به سرقت بردند. مأموران پلیس و موزه با جای خالی نقاشی معروف ونگوگ با عنوان «باغ پرسوناژ در نوئنن در بهار 1884» روبه رو شدند. این اثر در اصل متعلق به موزه گرینگر در شمال هلند بوده که به‌عنوان امانت به موزه سینگر داده شده بود. مسئولان موزه گرینگر از این اتفاق بسیار شوکه شده و اظهار تأسف کردند چرا که این تنها اثر از ونگوگ در مجموعه آنها به شمار می‌رفت. حال پس از گذشت یک سال و اندی، پلیس هلند از دستگیری مظنون این سرقت خبر می‌دهد. او مردی 58 ساله است که در خانه‌اش در 40 کیلومتری جنوب آمستردام دستگیر شده است. هویت او هنوز اعلام نشده و اثر هنری نیز پیدا نشده است. پلیس اظهار کرد جست‌و‌جوها برای یافتن آن ادامه دارد. نقاشی به سرقت رفته ونگوگ در ابعاد 25 در 57 سانتیمتر با رنگ و روغن روی مقوا کشیده شده است؛ در این اثر مردی در میانه باغی ایستاده و به ما می‌نگرد. برج یک کلیسا نیز در دوردست نمایان است: «مهم‌ترین مسأله در حال حاضر بازگرداندن اثر به موزه اصلی آن است.» این نخستین بار نیست که اثری با اهمیت از موزه سرقت می‌شود. در سال 2007 هفت اثر از باغ مجسمه موزه به سرقت رفت که در میان آنها نسخه‌ای برنزی از مجسمه مشهور متفکر اثر رودن وجود داشت. مجسمه مشهور پس از چند روز پیدا شد البته با یک پای شکسته! پلیس بین‌المللی اینترپل در وب سایت خود از به سرقت رفتن بیش از پنجاه هزار اثر هنری خبر می‌دهد، البته همگی این آثار دارای هویت مشخص و اطلاعات دقیق شناسایی هستند. اینترپل پس از دریافت اطلاعات مربوط به اثر از کشورها و سازمان‌های معتبر آنها را ثبت کرده و جهت تحقیق و جست‌و‌جو به متخصصان خود می‌سپارد. بر اساس تحقیقی دقیق تر توسط کانکلین عضو مرکز تحقیقات هنری بین‌المللی در امریکا، 11 درصد از دزدی آثار هنری در جهان از گنجینه موزه‌ها و 37 درصد از گالری‌ها به سرقت رفته است. علت عمده این سرقت‌ها نبود نگهبان حرفه‌ای، عدم استفاده از تجهیزات حفاظتی پیشرفته و در دسترس بودن اثر بوده است که موجبات سرقت را فراهم کرده است.
یکی از جدیدترین سرقت‌ها که تصویر آن هم در شبکه‌های مجازی همه گیر شد و مورد تعجب و حیرت همگان قرار گرفت، سرقت از گالری 5 در شهر لس آنجلس در ماه ژوئن 2020 است. این اتفاق در شلوغی‌های مربوط به اعتراض مردم به کشته شدن جرج فلوید رخ داد. تعدادی مرد جوان به گالری حمله کرده و مجسمه‌های KAWS هنرمند مشهور معاصر را در برابر دیدگان عموم و براحتی از ویترین گالری برداشته و سرقت کردند؛ هر کدام از مجسمه‌ها حدود هشتاد هزار دلار قیمت داشتند و گالری بسیار متضرر شد. این تصاویر با ناباوری و اعتراض مردم زیادی رو به رو شد. کاربران زیادی در حمایت از این گالری توئیت کردند و خشم خود را نسبت به دزدان ابراز داشتند. گالری 5 که اختصاصاً روی هنر خیابانی یا Street Art فعالیت می‌کند با هنرمندان مشهوری چون بنکسی، کاوس، تاکاشی موراکامی و جف کونز همکاری می‌کند. این گالری در پیامی چنین سؤالی مطرح کرد: «زمانی که دزدان در را شکستند و وارد گالری شدند، آیا آثار هنر خیابانی را دزدیدند یا خود قسمتی از یک پرفورمنس خیابانی بودند؟»