چند نکته درباره صحیفه سجادیه

سیدمحمدرضا حسینی جلالی
محقق و مدرس  حوزه علمیه
اول - افرادی که صحیفه را به انجیل یا زبور تشبیه کرده‌اند، به جهت درونمایه‌ای است که تقدیس و تعظیم خدای متعال را دربردارد و از زبان امامی عارف و زاهد صادر شده که امامت و خلافت او از رسول خدا مورد اعتراف همه خردمندان است، که جانشینی او برای حضرت داوود و حضرت عیسی علیهم‌السلام را نیز نشان می‌دهد؛ البته نامگذاری صحیفه به انجیل اهل بیت یا زبور آل‌محمد، نه از طرف امامان معصوم و نه از سوی عالمان بزرگ، بلکه از طرف برخی از علاقه‌مندان صحیفه بوده است.
دوم - کسانی که این نام ها را بر صحیفه اطلاق کرده‌اند، می‌خواهند اسلوب معنوی صحیفه را نشان دهند، یعنی: دعوت روحانی به سوی خدای تعالی، توجه حضرت او به مناجات و تضرع و التجا با عباراتی که اقرار به عظمت حق متعال را می‌رساند، تجلیل از قدرت و شکوهمندی والای الهی، عذرآوردن و تذلّل در بارگاه شکوهمند الهی و اعتراف به عبودیت در برابر ذات مقدس او.
این معانی بلند، همان است که احادیث قدسی دربردارد و در زبور و انجیل - دو کتاب آسمانی فرود آمده بر دو پیامبر بزرگ خداوند- نیز آمده است.
گوینده عبارات صحیفه کیست؟ امام سیدالساجدین و
زین العابدین، علی‌بن الحسین‌ بن علی‌بن ابی‌طالب علیهم‌السلام که چنین مطالب آسمانی را باز گفته است، لذا صحیفه را به زبور و انجیل تشبیه کرده‌اند، فقط از جهت معنوی و آسمانی بودن، نه تشبیه در تمام جهات.
سوم - صحیفه به امام زین‌العابدین علیه‌السلام می‌رسد، به روایت دو فرزندش امام محمد باقر علیه‌السلام و زید شهید، که پدر بزرگوارشان بر آن دو تن املا کرد و این در حضور امام جعفر بن محمد صادق علیه‌السلام بود که می‌شنید (و به اصطلاح محدثان: سماع می‌فرمود.)
طرق روایتی به این متن، بسیار زیاد (و به اصطلاح محدثان:‌ متظافر) است. پس تلاش برای رد آن و روی گردانی از آن، به محض نشناختنش، کاری است که عاقلان و عالمان ومؤمنان راستین زشت و قبیح می‌دانند. کسی که به این اسانید و چنین پیشوایان گران‌سنگ گردن ننهد و با آنان به عناد برخیزد، گویی انگشت خود را بر گوش نهاده تا پیام حق را نشنود و از قبول آن استکبار ورزد.‌شأن والای صحیفه مقدسه بالاتر از آن است که چنین کسانی آن را بپذیرند.
چهارم - بزرگداشت صحیفه سجادیه، با معارف والا و مناجات قدسی آن که در درون هر مسلمان شوقی برای تقوا برمی انگیزد، کتابی به مردم ارائه کرده که برای ارتباط با خدای بزرگ، آن را مقدس و وسیله قرب به بارگاه الهی بدانند، چنان که امام سجاد علیه‌السلام خود، مقرب درگاه الهی بود، به اعتراف بزرگان مسلمان.
صحیفه سجادیه سرشار است از عبارات بلیغ، مطالب دینی مهم، معانی ژرف و حقایق والا؛ که دانشوران باید نکات آن را بازکاوند و ظرایف آن را نشان دهند؛ به مدد علومی مانند لغت، نحو، کلام، بلاغت، عرفان، تفسیر، حدیث و مانند آنها. بدین جهت به نگارش شروح مختلف، مختصر یا مفصل، به زبان های متنوع اقدام کردند.
پنجم - روایت یک امام از پدران و اجدادش، مطلبی قطعی و بی‌تردید است. آن بزرگواران علوم را از پدرانشان به سند متصل مسند نقل می‌کنند و به ارث می‌برند. این‌گونه اسناد در شمار برترین و صادقانه‌ترین اسانید است تا آنجا که آن را سلسلة الذهب نامیده‌اند و قابل مقایسه با روایت راویان از افراد ناشناخته نیست.
ائمه علیهم‌السلام به صراحت گفته‌اند که کلام هریک از آنان کلام پدر و جدّشان و نهایتاً کلام رسول خدا است.
دشمنان اهل‌بیت که احادیث پیامبر را مرسل دانستند، به‌دلیل دوری از کلام نورانی اهل‌بیت و جهالت نسبت به آن بود. آنان با این جهالت، خود را از سرچشمه آب زلال حقایق اهل‌بیت محروم داشته‌اند، دانش الهی خاندان نور را از دست داده‌اند و پیرو بیگانگان شده‌اند. بدین روی، گمراه شدند و گمراه کردند. شگفتا که با وجود این گمراهی و گمراه گری، ادعای علم و استنباط می‌کنند.
ششم - شیعه و دیگر آشنایان به لغت عرب که کلام فصیح و بلیغ را می‌شناسد، این صحیفه سجادیه را مقدّس می‌دانند، زیرا بلیغ‌ترین دعاها و زیباترین محتوای ارتباط با خدای عزوجل را در این کتاب یافته‌اند، به زبان ادب و تذلّل و خشوع و درخواستی که با مقام ربوبیت تناسب دارد. بدین جهت اهتمام و ترویج آن به شکل‌های مختلف ضرورت دارد.