تئاتر ملی یا آنچه به ما هویت می‌بخشد

رضا آشفته
منتقد
در میان انواع تئاتری که باید در میان برنامه‌های نمایشی کشورمان گنجانده شود، بهتر است تئاتر ملی هنوز هم نقش مؤثری داشته باشد. تئاتر ملی همان نوع تئاتری است که ریشه در اصالت‌ها و هویت و فرهنگ و زبان و آنچه باید در حیات و روزگار ما جاری باشد، دارد.
تئاتر ملی یک کنش افتخار‌آمیز است که ما را در برابر هجمه بیگانه و از خود بیگانگی تحمیلی بیمه می‌گرداند و با نگهداری این اصالت‌ها و ریشه‌ها است که ما ضمن آنکه بر خویشتن خویش آگاهی می‌یابیم در راه بهتر شدن اوضاع و پیشرفت نیز می‌توانیم گام‌های بهتری را برداریم. اگر تئاتر و سینمای ما بی‌هویت شوند یک حلقه گمشده دودمان ما را بر باد خواهد داد و در سرگردانی روزگار دقیقاً نمی‌دانیم کبک هستیم یا کلاغ؟!
تئاتر ملی یک پرسش بنیادین دارد که از ما می‌پرسد ما که هستیم؟! و همین نکته بارز و برجسته‌ای است که به ذهن دستور می‌دهد برای پاسخگویی مدام خود را در زیر لایه‌های هستی‌اش جست‌و‌جوکند؛ نه اینکه در تمایل به آنچه دیگران هستند بخواهد دچار سرمشق‌ها و پارادایم‌های ناشناخته‌تر و در واقع ناامیدکننده‌تر شود. انسان باید به رهایی برسد و در آن خلوت با تعبیرات و تفسیرهای ژرف و معنادار همراه شود. آنچه ما را در ناخودآگاه تقویت می‌کند و عامل پایداری‌مان در برابر غرب و شرق خواهد شد همانا هنر است و هیچ هنری مانند هنر تئاتر نمی‌تواند این ناخودآگاه را فعال‌تر از آنچه باید گرداند. پس این حُسن تئاتر را باید یک امتیازتلقی کنیم و با بهره‌مندی از چنین امکانی بخواهیم که در برابر سرنوشت خویش با پایداری رفتاری، ذهنی و خلاقانه هدفگذاری‌هایمان را روشن کنیم. اهدافی که به ما هویت می‌بخشند و فراتر از آن انگیزه می‌دهند که برای جبران نداشته‌ها در اتکای به پیروزی‌ها و موفقیت‌های پدران و مادرانمان بتوانیم بر رمز و راز هستی آگاه شویم و راهی بهتر و حتی میانبر‌تری برای جبران مافات بیابیم؛ راهی که ما را به سرمنزل مقصود نزدیک و نزدیکتر گرداند.
تئاتر ملی را به مثابه یک ضرورت حیاتی باید برای ارتقای سطح فرهنگی جامعه در نظر گیریم و در تقابل با آنچه تهدیدات بزرگی برای هویت باختگی است و ما را از اصالت‌ها و معنای بودن ساقط می‌گرداند، باید که با پایداری خودانگیخته ایستادگی کنیم. هنر زبان نرم و ملایمی دارد و چون دارویی تلخ اما گوارا عمل می‌کند و هنگامی که ناخودآگاه ترمیم گشت و ما را به خود آورد که در واقع چه کسی هستیم؛ آنگاه راه و رسم استواری پیش پایمان قرار می‌گیرد که بیشتر از پیش تلاش‌هایی برای گسترش یک راه و مسیر شناخته انجام دهیم و در پیوستگی با هم‌میهنانمان بتوانیم آینده روشنی را برای در کنار هم ماندن ترسیم گردانیم. هویت بخشی امری همگانی و تعمیم‌پذیر و گسترده است و در گستره معانی مشترک است که آدم‌ها احساس با هم بودن و یک ملت بودن خواهند کرد؛ هر چه این زنجیره‌ها و پیوستگی میان آنها بیشتر و محکم‌تر باشد آنگاه آن ملت هم موفق‌تر از پیش برای آبادانی و پیشرفت تلاش دو چندان را بروز خواهند داد.
تئاتر ملی را نباید دست‌کم گرفت و این یک غفلت آشکار است که ما را می‌رنجاند از اینکه دور و بی‌تفاوت نسبت به هم بمانیم و در این از هم پاشیدگی‌ها است که افسردگی مزمن و فراگیر ضمن رنجاندن، ما را برای بسط و گسترش توصیه‌های نا‌آشنا و بیگانه آماده‌تر خواهد کرد. تئاتر ملی جان و حیات یک ملت را بیدار و کوشا نگه می‌دارد و این مهم در انواع تئاتر می‌تواند یک اصل باشد که ما در دایره داشته‌های تاریخی (زمان محور) و جغرافیایی (مکان محور) و فرهنگی (زبان محور) می‌توانیم خودمان را در برابر بیگانه سربلند نگه داریم و از احساس پوچی پرهیز کنیم.