جوایزی که می‌توانند راهنمای مخاطبان باشند

آبتین گلکار
مترجم و پژوهشگر ادبیات روسی و داور جایزه ابوالحسن نجفی
فراخوان پنجمین دوره‌ جایزه‌ «ابوالحسن نجفی» به‌تازگی منتشرشده، جایزه‌ای که به کتاب‌های حوزه ترجمه اختصاص دارد و برای گرامی‌داشت  زنده‌یاد نجفی و همچنین کمک به تشویق مترجمان و اعتلای این بخش برگزار می‌شود. با این که زمان چندانی از آغاز برگزاری این رویداد ادبی نمی‌گذرد اما توانسته در مقایسه با دیگر جوایز ادبی به جایگاه خوبی میان اهالی ترجمه دست پیدا کند. بخش مهمی از چرایی این‌ مسأله به بزرگانی بازمی‌گردد که از همان دوره نخست نام آنان به‌عنوان هیأت داوران منتشر شد. البته شاید این گفته‌ام حالا که خودم در جمع داوران هستم درست نباشد؛ اما من این را براساس جایگاه بزرگان جمع داوران جایزه می‌گویم، از حسین معصومی همدانی گرفته تا عبدالله کوثری و... خوشبختانه برگزارکنندگان جایزه ابوالحسن نجفی توجهی جدی به جوانان دارند. به برگزیدگان چهار دوره قبل که نگاه کنید اغلب از میان مترجمان جوان هستند؛ هیأت داوران به سراغ افرادی که اسم‌ و رسمی دارند و شناخته‌ شده‌اند، نمی‌روند. جوان‌ترها را انتخاب می‌کنند تا برای آنان هم فرصتی برای دیده شدن فراهم شود. البته این جایزه بخشی از اعتبار خود را هم مدیون نام زنده‌یاد ابوالحسن نجفی، زبان‌شناس و مترجم مطرح کشورمان است. بی‌اغراق هنوز هم کارهایی که از ایشان در عرصه ترجمه به یادگار مانده از بهترین نمونه‌های عرصه ترجمه هستند آنچنان‌ که اگر بحث صحبت درباره بهترین مترجمان کشورمان باشد، تقریباً بعید است که نام زنده‌یاد نجفی در فهرست اول تا سومین چهره شاخص قرار نگیرد. هنوز هم رجوع به آثار زنده‌یاد نجفی راه خوبی برای یادگیری نکات بسیاری در این رابطه است. شاید جالب باشد بدانید، سال قبل شنیدم که یکی از داوران جایزه می‌گفت: «در این جایزه وقتی برای رد کردن یا پذیرفتن اثری تصمیم می‌گیریم سایه استاد نجفی را حس می‌کنم؛ انگار که مراقب است تا به بهترین نحو این داوری انجام شود.» به هر حال همه می‌دانیم او چقدر در کار خود وسواس داشته و همین سبب می‌شود که داوران هم حساسیت بیشتری در انتخاب‌های خود به خرج دهند و از طرفی همین نقل‌قول گویای تأثیری است که حتی نام ایشان بر جایزه و اعتبار آن دارد. از سوی دیگر در شرایطی که بازار ترجمه‌مان به آن دچار شده، این‌  جایزه اتفاق مهمی هست چراکه فرصتی برای بررسی آثار مترجمان از سوی بزرگان این عرصه را فراهم می‌کند. این‌ که  مترجمان جوان بدانند امکان بررسی ترجمه آنان از سوی بزرگان این عرصه وجود دارد دلگرمی بزرگی است و چه تشویقی بالاتر از این. اما نکته دیگری که نباید فراموش کرد به تأثیر این جوایز بر جامعه کتاب‌خوان بازمی‌گردد. از طریق بررسی آثار در این جایزه فرصتی برای مخاطبان ایجاد می‌شود که بتوانند با کتاب‌های برخوردار از سطح قابل‌قبول استانداردها آشنا شوند. البته این تنها محدود به همان کتاب‌ها نیست؛ می‌تواند خیال مخاطبان را از سطح  دیگر کارهای آن مترجمان هم راحت کند. از سویی این تنها شامل کتاب‌های برگزیده نیست. حتی کتاب‌هایی که به مراحل نهایی داوری راه یافته‌اند اما انتخاب‌ نشده‌اند هم می‌توانند آثار قابل قبولی برای مطالعه باشند و اینها کار مخاطبان را در خرید کتاب راحت‌تر می‌کند.