خسارت نگاه سیاسی به مسائل اقتصادی

لطفعلی بخشی
عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه
اقتصاد ایران با مشکلات بی‌شماری دست و پنجه نرم می‌کند که آثار آن را در مسائل اجتماعی نیز می‌توان دید. از جمله نمودهای این شرایط را می‌توان از معیشت، اشتغال، نرخ رشد اقتصادی و تجارت گرفته تا مسأله‌ای مانند واکسیناسیون علیه بیماری کرونا ملاحظه کرد، اما مسبب این مشکلات چه بوده است و تا چه زمانی این عوامل شرایط موجود را تشدید خواهند کرد؟
عوامل متعددی در شکل‌گیری شرایط کنونی نقش دارند، اما مهم‌ترین دلیل، نگاه سیاسی به مسائل اقتصادی و مشکلات است؛ مسأله‌ای  که هم در پیدایش وضع موجود مؤثر بوده و هم در تشدید شرایط. به عبارتی، نگاه سیاسی ما به مسائل جهانی و نادیده گرفتن منافع اقتصادی و ملی منجر به این شده که کشورهای صاحب نفوذ در جهان شدیدترین عکس العمل‌ها را در خلاف جهت منافع ما انجام دهند، به طوری که اکنون معاون اول رئیس جمهوری اذعان می‌کند که «ما از خون فرزندان خود برای برخی کشورها گذشتیم اما آنها ما را تنها گذاشتند. چین، هند و روسیه می‌گفتند منافع ملی‌مان اجازه نمی‌دهد علیه امریکا اقدام کنیم». این نشان می‌دهد که چقدر برای کشورها حراست از منافع ملی بر تمام مسائل اولویت دارد. به‌هر حال، این یک اصل در اغلب کشورهای جهان و بویژه کشورهای توسعه یافته است که برای حداکثرسازی منافع ملی حتی گاهی اوقات برخلاف میل خود با کشورهای دارای نفوذ به مذاکره و پیشبرد اهداف می‌پردازند؛ مانند کره جنوبی و ژاپن که با چانه زنی با امریکا، موافقت آن را برای پرداخت بدهی ایران به تجار و‌ تولیدکنندگانشان، از محل پول های مسدود شده ایران جلب کردند، البته این موضوع به نادرستی به‌عنوان آزادسازی پول های ایران مطرح شد؛ حال آنکه چنین نبود و فقط پرداخت بدهی شرکت‌های ژاپنی و کره جنوبی مطرح بود.
بر این اساس، باید توجه شود که اولویت دهی به سیاست به‌جای مسائل اقتصادی هزینه‌هایی دارد که اکثر کشورها از آن اجتناب می‌کنند و ما نیز لازم است از آن خودداری کنیم. به‌عبارتی غالب مشکلات اقتصادی ایران از همین مسائل سیاسی نشأت می‌گیرد. بحث دیگری که شرایط را بیش از پیش وخیم می‌کند سیاسی کاری در داخل کشور است. نگاه سیاسی و جناحی به مشکلات هم برای دولت و هم برای ملت هزینه زا است. ایران اگر در مشکل و تنگناست؛ اگر بانک‌های جهانی با ایران کار نمی‌کنند؛ اگر نمی‌توانیم فعالیت‌های اقتصادی را رونق ببخشیم و در تجارت عقب افتاده‌ایم،همگی به خاطر محدودیت‌های بین‌المللی است و نباید از آن به‌عنوان یک ابزار در دعواهای جناحی استفاده کرد که این مسأله نیز خسارت زاست و بدون هیچ فایده‌ای تنها عمق مشکلات را بیشتر می‌کند. اما چگونه می‌توان از ادامه این خسارت گزاف به اقتصاد کشور جلوگیری کرد؟ راهکار در تغییر مواضع ما نسبت مسائل جهانی و اجماع داخلی روی اصل قرار گرفتن منافع ملی است. ما باید در روابط بین‌المللی نیز منافع ملی را اولویت قرار بدهیم. کشورهایی می‌توانند از نظر سیاسی در جهان تأثیر‌گذار باشند که ابتدا از نظر اقتصادی موفق باشند. لذا راهکار رهایی از مشکلات این است که مسیر را تغییر دهیم و منافع اقتصادی را اصل تمام سیاست‌های داخلی و خارجی قرار دهیم و در داخل کشور نیز با همین رویکرد از تشدید خسارت‌های ناشی از نگاه سیاسی به مشکلات و معضلات اقتصادی بپرهیزیم.