افغانستان؛ ناامن‌تر از همیشه

 هیات تحریریه اکونومیست
‌مترجم: وصال روحانی
جو بایدن حق دارد که از صحبت درباره جنگ در افغانستان پرهیز کند. این جنگی است که امریکا دو تریلیون دلار بابت آن هزینه کرده اما پس‌از 20 سال حضور در این کشور آشفته غرب آسیایی نه ‌تنها به ادعایش که برقراری امنیت در منطقه بوده جامه عمل نپوشانده بلکه هزاران سرباز خود را از دست داده و مرگ ده‌ها هزار نفر از مردم افغانستان را هم موجب شده است. البته القاعده این روزها قدرت سابقش را ندارد ولی طالبان و داعش دیگر نیروهای نا‌امن کننده جهان همچنان در منطقه حاضر و از عوامل بشدت دخیل در سرنوشت سیاسی افغانستان به‌شمار می‌آیند. سرنوشتی که پس ‌از خروج آخرین دسته سربازان و مستشاران نظامی امریکا از پایگاه بگرام، مبهم‌تر از هر زمانی شده است.
بایدن به 20 سال حضور کم‌اثر ارتش امریکا در منطقه به‌عنوان یک دلیل قاطع برای خروج از افغانستان و پایان دادن به هرج ‌و مرج‌های موجود اشاره می‌کند اما ادعاهای او در مورد توانایی ارتش افغانستان برای رتق و فتق امور این کشور بیشتر به یک شوخی می‌ماند. نه نیروی هوایی افغانستان قادر است مواضع طالبان را طوری بمباران کند که آنها نفس هم نکشند و نه کمک احتمالی پاکستان برای ارعاب داعش قادر است دولت لرزان کابل را از زیر فشارهای مفرط موجود رهایی بخشد. واقعیت محتمل‌تر و سناریوی در دسترس این است که طالبان به ‌جای ائتلاف با نیرویی تحلیل رفته همچون دولت کابل، خودش ابتکار عمل را در دست ‌گیرد و بر‌ کشور حاکم شود، همین حالا هم بخش‌هایی قابل توجه از خاک افغانستان در تصرف طالبان است و با یورش هر یک از واحدهای مسلح آنها، یکی از لشکرهای آب رفته دولت کابل صحنه را بیش از پیش خالی می‌کنند؛ حتی اگر معتقد به این باشیم که سقوط دولت کابل واقعه‌ای عاجل نشان نمی‌دهد، در این شکی نیست که فشار جنگ داخلی به حدی خواهد رسید که دولت افغانستان از کنترل و مدیریت شئون معمولی جامعه هم باز خواهد ماند. همین دو هفته پیش بود که حداقل هزار نفر از سربازان افغانی از بدخشان، ولایتی واقع در شمال شرق افغانستان به داخل خاک تاجیکستان گریختند. این تصور هم که کشورهایی چون هند، پاکستان و حتی روسیه و چین مایلند با ورود مستقیم به صحنه به یاور بزرگ دولت کابل و عامل ابقای آن تبدیل شوند، ایده‌ای بیهوده است؛ زیرا آنها نیک می‌دانند هزینه‌های چنین رویکردی بسیار هنگفت و ثمره آن به غایت اندک خواهد بود. بیش از 45 سال است که افغانستان آماج حملات کشورهای مختلف قرار گرفته و چون یک هسته مرکزی قدرت وجود ندارد و شرایط این کشور ملوک‌الطوایفی شده، اینک جمع کردن تمامی آن خسارت‌ها و ویرانی‌ها غیرممکن است. خیلی‌ها در امریکا می‌گویند کنار کشیدن کامل نیروهای مسلح این کشور از افغانستان از جایگاه و اعتبار سیاسی‌اش می‌کاهد و مصلحت ایجاب می‌کرد که امریکایی‌ها حتی با دادن تلفات بیشتر صحنه قدرت را بیش از پیش به «قدرت»‌های منطقه نسپرند. اما بایدن متوجه شد که اگر می خواهد افغانستان تبدیل به یک ویتنام ثانوی برای امریکا نشود، بهتر است در ترسیم آینده این کشور هم نقشی را برعهده نگیرد.
این طبعاً بر امنیت افغانی‌ها نمی‌افزاید و آمار می‌گویند جان باخته‌‌ها در افغانستان در سال 2020 حدود 30 درصد بیشتر از سال 2001 بوده‌اند که امریکا به بهانه حمله تروریست‌ها به برج دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک و خلق فاجعه 11 سپتامبر، ده‌ها هزار نفر از سربازانش را به افغانستان و عراق فرستاد و در چاه بزرگی افتاد که اگر چه اینک خودش در آن ‌جایی ندارد اما صد درجه بدتر از زمان قبل از مداخله امریکا است.