روایت گمشده

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

گفت‌و‌گوی اسد با گورباچف

رئیس‌جمهوری اسد با احساس خطر از این وضعیت، تحرک سیاسی و دیپلماتیک معکوسی را در برابر حمله اسرائیل و بریتانیا به شخصه راهبری و آن را از یونان آغاز و پیام‌هایی برای اروپایی‌ها و سوسیالیسم بین‌الملل ارسال کرد. آغاز این تحرک از یونان بویژه به این خاطر بود که [آندرئاس] پاپاندرئو نخست‌وزیر این کشور، دوست نزدیک سوریه و شخص رئیس‌جمهوری حافظ اسد بود.
دیدار اسد و پاپاندرئو در ۲۴ مه ۱۹۸۶ در آتن از جهت سیاسی برای ما اهمیت بسیاری داشت. ‌این دیدار واکنشی زودهنگام در عرصه اروپا به بازتاب‌های سوء‌استفاده از مسأله هنداوی علیه سوریه تلقی می‌شد. رئیس‌جمهوری اسد در دیدار از یونان، تمایز مشهور خود میان محکومیت تروریسم و مشروعیت مقاومت ملی در برابر اشغال را مطرح و خواهان آن شد که کمیته‌ای بین‌المللی برای ارائه تعریف از تروریسم تشکیل شود تا قاعده‌ای برای نحوه برخورد بین‌المللی با آن شکل گیرد.
یکی از اهداف دامن زدن به سوریه هراسی‌ و عرب هراسی توسط اسرائیل و بریتانیا، درهم آمیختن مقاومت با تروریسم بود. رئیس‌جمهوری اسد در سخنرانی خود در پارلمان یونان ضمن تبیین این درهم آمیختگی که دیده و دانسته انجام می‌شد با موفقیت توانست از این منبر برای ضد حمله خود بهره‌برداری کند. ما اعضای هیأت سوری که در برابر اسد و پاپاندرئو نشسته و در پایان سخنرانی اسد، شاهد ایستادن نمایندگان پارلمان یونان و کف زدن آنها برای دقایقی طولانی بودیم از این احساس افتخار کردیم که یونانیان در حقیقت خود را به ما در مشرق عربی نزدیک‌تر از مغرب آنگلوساکسونی احساس می‌کنند.
رئیس‌جمهوری اسد پیش از پایان دیدار رسمی خود از یونان در محل اقامت و شاید برای اولین بار در سفرهای خارجی خود، دیداری با سفرای کشورهای عربی مقیم انجام و آنها را در جریان مذاکراتش با مسئولان یونان قرار داد. اسد در این دیدار ضمن تشریح موضوع هنداوی، هدف پشت پرده سناریوی اسرائیلی - بریتانیایی را ایجاد گسستگی میان سوریه و اروپا دانست. سفرای عرب، سراپا گوش، سخنان اسد را می‌شنیدند بویژه آنجا که گفت: «وقتی سوریه نمی‌تواند در حال حاضر یا آینده مسئولیت انفجار یک هواپیمای مسافربری با ۳۰۰ مسافر را در پنهان یا آشکار برعهده گیرد و از آن بهره‌ای ببرد، چگونه ممکن است به چنین اقدام احمقانه‌ای دست زند و با معیارهای عربی یا بیگانه چه منفعتی از چنین عملیاتی می‌تواند داشته باشد؟»
وزارت خارجه سوریه در پی‌گیری تحرک سیاسی و دیپلماتیکی که از یونان آغاز و بر پایه تمایز میان مقاومت مشروع در برابر اشغال، از اقدامات تروریستی علیه شهروندان، بنا نهاده شده بود، آرام نگرفت. در همین چارچوب با همکاری با ایرانی‌ها هر چه در چنته داشتیم رو کردیم تا این مفهوم سوری که مقاومت، شهروندان را هدف عملیات خود نمی‌کند؛ تثبیت و کاری کنیم که پرونده پیچیده گروگان‌ها در لبنان پشت سر گذاشته شود. از حسن اتفاق، این تلاش‌ها با درز پیدا کردن محتوای یک مکالمه تلفنی بین ژاک شیراک رئیس‌جمهوری فرانسه و هلموت کهل صدراعظم آلمان همراه شد که در اعتبار روایت ویژه بریتانیا از مسأله هنداوی تردید ایجاد می‌کرد و همین به تحرک دیپلماتیک ما کمک کرد.
گورباچف دوم
رئیس‌جمهوری اسد با همراهی یک هیأت بزرگ، با هدف بررسی همه مسائل اصلی روابط سوریه و شوروی در ۲۴ آوریل ۱۹۸۷ برای دومین بار در دوره گورباچف به مسکو رفت. گورباچف، رئیس‌جمهوری اسد را تا محل اقامت خود در کرملین در نزدیکی مقبره لنین، همراهی کرد. دیدارهای کاری، هفت ساعت به درازا کشید. هیأت سوری به ترتیب مسئولیت آنها دربرگیرنده خدام، سعید حمادی و دانیال نعمه اعضای رهبری مرکزی جبهه ملی پیشرو، سرلشکر مصطفی طلاس، سلیم یاسین، من و وزرای دیگر می‌شد. هر یک از اعضای هیأت، مسئولیتی در حوزه دوجانبه داشت که در مذاکرات دو هیأت باید با همتای شوروی خود دنبال می‌کرد.
اسد و گورباچف رؤسای جمهور دو کشور بر انطباق اهداف راهبردی و هماهنگی دو کشور با یکدیگر تأکید کرده و آن را بستری برای تداوم همکاری دو طرف در آینده و تحقق صلح عادلانه و فراگیر در منطقه دانستند.
رویداد فرودگاه هیترو و مسأله هنداوی یکی از محورهای گفت‌و‌گو میان دو رئیس‌جمهوری را به خود اختصاص داد. رئیس‌جمهوری اسد به گورباچف اطلاع داد ایالات متحده و بریتانیا و بویژه بریتانیا که به تعبیر اسد سیاست بسیار بدی را پیش گرفته، با همکاری اسرائیل در تلاش هستند تا بهانه‌ای برای اقدام علیه سوریه بیافرینند و نشانه آن، حمله رسانه‌ای است که به بهانه رویداد هواپیمای ال عال در فرودگاه هیترو، با عنوان تروریسم راه انداخته‌اند.
گورباچف در واکنش به حمله رئیس‌جمهوری اسد به بریتانیا با احتیاط برخورد کرد و گفت در هنگام دیدار سال گذشته خود از این کشور با استقبال گرم خانم تاچر و مردم بریتانیا مواجه شده و همین چند روز پیش در هنگام دیدار تاچر از مسکو با او درباره موضوع هنداوی صحبت کرده است. رئیس‌جمهوری اسد گفت هیچ تضمینی برای تداوم این گونه استقبال‌های مردمی که گاه در غرب می‌یابیم وجود ندارد، جز آنکه رهبر یک کشور پیش از آن از حمایت مردمی در کشور خود برخوردار باشد. گورباچف برای اینکه نشان دهد با میهمان بزرگ خود خانم تاچر رواداری بیش از اندازه نکرده و با او همانند خودش تعامل می‌کند این موضوع را تعریف کرد که گفت‌و‌گوی تندی میان او و تاچر نخست‌وزیر بریتانیا همینجا در مسکو و بر سر میز شام درگرفته و همسرش رایسا که این گفت‌و‌گو را دنبال می‌کرده، به او گفته است چرا بر سر میز شام دعوا می‌کنید و او پاسخ داده این تنها یک گفت‌و‌گو بوده و دعوا نیست.
اسد در گفت‌و‌گوی دو نفره با گورباچف برخی مشکلات اصلی سوریه در حوزه‌های اقتصادی و نظامی را مطرح و به موضوع تسلیحاتی از این زاویه پرداخت که ادوارد شوارد نادزه دیدگاه‌های متفاوتی با رئیس‌جمهوری خود، گورباچف، دارد. رئیس‌جمهوری اسد همچنین با تشریح تفاوت زیادی که در زمینه تسلیحاتی میان سوریه و اسرائیل هست گفت اگر سوریه توانایی نظامی برای ایستادگی در برابر اسرائیل نداشته باشد، کوششی که در این زمینه کرده بی‌نتیجه خواهد ماند. اسد هدف برنامه تسلیحاتی سوریه را ایجاد یک نیروی بازدارنده دانست تا دشمن اسرائیلی احساس کند اگر دست به حمله زند در رویارویی خود با سوریه برنده نخواهد بود. اسد همچنین گفت سوریه با پشتیبانی شوروی در پی آن نیست که وارد جنگی با اسرائیل شود و تنها خواهان این است که بتواند از خود دفاع کند.