واکسیناسیون تنها راه‌حل برون‌رفت از بحران کرونا نیست

عاطفه عابدینی
دبیر کمیته علمی کشوری کووید19
چرا جهش‌های ویروس کرونا مهم هستند؟ آیا واکسیناسیون تنها راه حل برون رفت از تجربه پیک‌های متعدد بیماری کووید19 است؟ جهش‌ها و تغییرات ساختاری ویروس کرونا در دو راستا عمل می‌کنند؛ در برخی موارد قدرت بیماری‌زایی ویروس به‌دلیل جهش‌ها تغییر می‌کند و گاهی نیز به‌دلیل همین تغییرات ساختاری، سیستم ایمنی بدن را در مقابل پاسخ‌های ایمنی یا واکسیناسیون به چالش می‌کشد. برای همین نیز کسانی که واکسینه می‌شوند یا عفونت قبلی می‌گیرند هم می‌توانند دوباره مبتلا شوند هم اینکه فرم شدید بیماری را بگیرند. با توجه به پلتفرم‌های مختلف واکسن‌های علیه کووید19 انتظاری که از واکسن داریم این است که واکسن بتواند مرگ ناشی از کرونا را به صفر برساند و فرم شدید بیماری را که منجربه بستری می‌شود به حداقل میزان ممکن کاهش دهد هر چند که تأثیر واکسن‌ها در مقابل کاهش مرگ و میر و موارد ابتلای شدید به بیماری متفاوت است با وجود این همه واکسن‌ها مرگ ناشی از ویروس را کم می‌کند. هر چند وقت یکبار به‌دلیل موتاسیون‌های مختلف ویروس، کشورها پیک‌های مختلف بیماری و افزایش شیوع بیماری را تجربه می‌کنند. یعنی اینگونه نیست که موتاسیون ویروس و شیوع مجدد بیماری فقط خاص کشور ما است. در حال حاضر پیک پنجم ناشی از واریانت دلتا در ایران، همان ویروسی است که ابتدا از هند آغاز شد و در حال حاضر بیش از 100 کشور را درگیر کرده است چرا که به‌دلیل قدرت سرایت بالا این نوع واریانت در هر کشوری وارد شود بلافاصله تبدیل به موتاسیون غالب در آن کشور می‌شود. برای مثال در امریکا که تزریق واکسیناسیون بسیار گسترده انجام شده اما بیش از 50 درصد موارد کووید19 مربوط به واریانت دلتا است ولی به‌دلیل واکسیناسیون مرگ و میر آن زیاد نیست. با این حال دو راهکار اصلی برای کاهش مرگ و میر ناشی از جهش‌های ویروس پیش رو داریم؛ یکی واکسیناسیون بالای 70 درصد گروه‌های هدف و دومی رعایت پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه بیماران.
علی رغم آنکه وزارت بهداشت اقدامات زیادی را برای بیمار‌یابی و مسدود کردن مرزها داشت با این حال بسیاری از توصیه‌های وزارت بهداشت عملی نشد و باعث شد ویروس دلتا از بوشهر، کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان به‌دلیل عدم رعایت پروتکل‌ها بویژه مسافرت به قشم و کیش و نقاط گردشگری استان سیستان و بلوچستان در نقاط مختلف کشور پخش شود.
موتاسیون‌های ویروس کرونا در جهت افزایش بیماری زایی و مسری بودن آن است تا ویروس بتواند هر چه سریع‌تر منتشر شود، برای همین نیز به‌دلیل افزایش انتقال ویروس دلتا ما شاهد منحنی افزایش بیماری هستیم. با همه این اوصاف و با توجه به اینکه ویروس دلتا بشدت مسری است ولی پروتکل‌های بهداشتی مطلقاً رعایت نمی‌شود. هنوز عروسی‌ها و جشن‌ها برگزار می‌شوند در حالی‌که در کشورهایی که واکسیناسیون گسترده‌ای انجام گرفته ویروس دلتا تبدیل به واریانت غالب شده است. در همین کشورها نیز که ماسک‌ها را برداشته‌اند توصیه شده در محیط‌های بسته ماسک بزنند و تجمع نکنند در حالی‌که در کشورما پاساژها باز است و مردم در وسایل حمل‌ونقل عمومی ماسک نمی‌زنند. واقعیت این است ویروس کرونا به این زودی تمام نخواهد شد، حتی در کشورهایی که به جمعیت زیادی واکسن تزریق کرده‌اند بازهم این پاندمی را می‌بینیم. در هر حال غیر از کادر درمان که وظیفه‌شان را انجام می‌دهند هیچ نهاد یا سازمانی و به‌طور کلی مردم به وظیفه اصلی‌شان عمل نمی‌کنند. همکاری‌ها برای کاهش پخش ویروس در جامعه بشدت کاهش پیدا کرده است. این قضیه عین دومینو است، فکر نکنیم واکسیناسیون راهی برای از بین بردن ویروس است. در انگلستان و امریکا با وجود واکسیناسیون گسترده، موتاسیون غالب دلتا است بنابراین رعایت اصول بهداشتی و قرنطینه یک «باید» است چرا که تا زمانی که به رفتارهای بهداشتی پایبند نباشیم این پیک‌ها ادامه خواهند داشت.