گوره - جاسک؛ الگوی جدید برای طرح‌های کشور

تورج دهقانی
مدیر عامل شرکت مهندسی و توسعه نفت
اجرا و راه‌اندازی استراتژیک‌ترین، ایرانی‌ترین و سریع‌ترین مگاپروژه تاریخ صنعت نفت کشور در دوران حدوداً دو ساله مواجهه با بی‌رحمانه‌ترین جنگ اقتصادی و یکـــــی از وحشتنـــاک‌تریـــن بیماری‌های تاریخ بشریت امری نیست که بتوان براحتی از آن عبور کرد. این طرح که به‌عنوان یک طرح زیربنایی و راهبردی سال‌ها آرزوی دولتمردان کشور بوده است، مشتمل بر هزار کیلومتر خط لوله 42 اینچ سرویس ترش، 5 ایستگاه تلمبه خانه 25 مگاواتی، 2 ایستگاه عملیاتی بین راهی، یک ایستگاه اندازه‌گیری انتهایی، 300 کیلومتر خطوط انتقال برق و 11 پست برق فشار قوی و در انتها در منطقه جاسک 20 مخزن 500 هزار بشکه‌ای معادل 10 میلیون بشکه مخازن ذخیره‌سازی و تأسیسات اسکله و بارگیری در بخش دریا است.
هدف از اجرای این طرح انتقال یک میلیون بشکه نفت خام تولیدی از میادین مشترک حوزه غرب کارون به سواحل مکران در 60 کیلومتری غرب جاسک به منظور تنوع بخشی به مبادی صادراتی کشور و همچنین تأمین خوراک پایدار برای احداث و توسعه صنایع پتروپالایشی در منطقه محروم جنوب شرق کشور است. در فاز اول این طرح که مشتمل بر تکمیل هزار کیلومتر خط انتقال و برخی ایستگاه‌های پمپاژ و بین راهی و ایستگاه‌ها و خطوط انتقال برق مربوطه است (و معادل 85 درصد کل طرح است) میزان نفت قابل انتقال حدود 350 هزار بشکه در روز پیش‌بینی شده است.
در خصوص ویژگی‌ها، دستاوردها و رکوردهای متعدد این طرح بسیار گفته شده است. از خلق توانمندی ساخت صددرصدی لوله سرویس ترش شامل زنجیره تختال، ورق و لوله در داخل کشور به‌عنوان بزرگ‌ترین دستاورد این طرح تا ساخت اولین بار پمپ‌های حدوداً 3 مگاواتی از نوع BB3، شیرهای بزرگ 42 اینچ بین راهی، مواد اولیه پوشش، سیستم یکپارچه کنترل ایرانی و ده‌ها مورد ادوات و تجهیزات مورد نیاز این طرح که با راهبری مدیران این طرح توانمندی‌های مرتبط در شرکت های سازنده خلق و تثبیت گردید، گرفته تا ثبت رکوردهای متعدد زمانی برای مهندسی و اجرای شتابان و البته کیفی بخش‌های مختلف این طرح عظیم. اجرا و راه‌اندازی طرح در کمتر از دو سال، آن هم در شرایطی که فعالیت‌هایی با حجم مشابه در شرایط مساعدتر معمولاً حداقل 8 سال به طول می‌انجامد آنقدر از اهمیت برخوردار است که شناخت دقیق دلایل و اسباب خلق این رکوردها و دستاوردها را ضروری می‌نماید.
امروز که کشور در معرض جنگ اقتصادی است، اگرچه این خط لوله سرمایه‌ای ارزشمند و تاریخی برای آینده این سرزمین است اما سرمایه‌های هوشمند مسبب این طرح بسی گرانبهاتر و ارزشمند‌تر هستند. در چنین شرایطی لازم است اسباب و عوامل سخت، نرم و مغزافزاری تحقق آن به دقت شناسایی، تکریم و مهمتر از آن بسترهای لازم برای تکثیر آنها و تعمیم و تسری به سایر بخش‌ها نیز فراهم شود. اینگونه می‌توان تحریم‌ها را به فرمایش رهبری معظم خنثی نمود. بواقع همه دلسوزان بخصوص سیاستگذاران سطوح عالی باید بپرسند چه رویکرد و عواملی در یک طرح ملی بزرگ منتج به ثبت چنین دستاوردهایی
می‌شوند؟
شایسته نیست کشوری در معرض تحریم‌ها علی‌رغم سابقه و تجربه و جایگاه برتر جهانی در صنایع کلیدی و مادر نفت و فولاد هنوز در تأمین اقلام پرمصرف و آسان از نظر ساخت اینگونه آسیب پذیر بوده بگونه‌ای که طرح راهبردی بزرگی چون گوره جاسک سال‌ها به‌دلیل تحریم زمینگیر و متوقف باشد.
با چه رویکردی می‌توان سهم تولید داخلی را تا حدود 95 درصد در یک طرح ملی افزایش دهد؟
چنانچه یک طرح 1.5 میلیارد دلاری می‌تواند با تغییر رویکرد و هدفمندی با فعال‌سازی بیش از 250 شرکت سازنده داخلی حدود 35 هزار شغل مؤثر جدید خلق نماید، آیا اقتصاد حدود 500 میلیارد دلاری کشور نمی‌تواند با همین رویکرد و نهادینه‌سازی آن در سایر طرح‌ها بخش عمده‌ای از بحران بیکاری کشور را حل نماید؟ الزامات تحقق رشد حداقل 8 درصدی GDP را جز در همین رویکردها باید جست؟
در حالی که تأخیرات چندین ساله طرح‌ها در دولت‌های مختلف منتج به عدم النفع‌های میلیارد دلاری و افزایش خواب سرمایه و اخلال در رشد برنامه‌ریزی شده اقتصاد ناشی از درآمدزایی طرح‌ها می‌شود، آیا ثبت رکورد زمانی سرعت اجرای یک طرح عظیم یک دستاورد بزرگ برای اقتصاد بحران‌زده کشورنیست؟ تصور کنید چنانچه با اتخاذ تدابیر لازم و افزایش سرعت اجرای طرح‌های توسعه میادین بخصوص مشترک، کارخانجات متعدد تولیدی از جمله صنایع پتروپالایشی و.... دوره ساخت آنها را تا نصف کاهش داد چه تأثیری بر افزایش شتابان درآمد ملی خواهد داشت.
بی تردید امروز کلید حل مشکلات اقتصاد بحران زده کشور و کاهش التهابات و ایجاد آرامش اجتماعی را در توجه بیش از پیش به روش ها و راهکارهای نوین و کارآمد برای بهبود فعالیت‌های اجرایی بخصوص در بخش‌های توسعه‌ای و احداث طرح‌های ملی با هداف درآمد زایی برای کشور باید جست. امید است این طرح ملی که از این منظر می‌تواند الگوی جدید و معیارهای روشنی را معرفی نماید در معرض ارزیابی کارشناسی نخبگان و سیاستگذاران دلسوز کشور قرار گرفته و راهکارهای علمی و عملیاتی آن برای تقویت، تعمیم و تسری به سایر بخش‌ها استخراج و معرفی شوند.