روایت گمشده

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

تناقض در جمع اعراب
تنها رئیس‌جمهوری اسد نبود که بصورت کامل از نتایج اجلاس سران خشنود نبود، صدام نیز از جای خود در داخل کویت، حتی تکان تکانی نیز نخورد. در آن شرایط نگرانی بر فضا حاکم و گزینه‌ها میان بد و بدتر بود. حافظ اسد که نمی‌خواست موضع گیری‌های اجلاس سران پایان کار باشد، به فوریت خواهان برگزاری نشست چهارجانبه سران با مشارکت معمر قذافی، شاذلی بن جدید و طبیعتاً مبارک، در اسکندریه شد. هدف از نشست این بود که رویدادهای اجلاس قاهره، ارزیابی و تماس‌های عربی با همه محدودیت‌ها و نمادین بودنی که داشت، در هر شرایطی ادامه یابد. در پایان این نشست، بیانیه‌ای مطبوعاتی منتشر شد و سران چهار کشور توافق خود را با ضرورت بازداشتن امت عربی و بویژه عراق، از خطرات ناشی از بهم ریختن اوضاع اعلام و به عنوان دریچه‌ای کمک کننده به حل بحران، خواهان آن شدند که شرایط کویت به وضع عادی پیشین خود بازگردد.
اما رئیس‌جمهوری مبارک روز بعد، پیش قراولان نیروهای مصر را شتابان و بی‌هیچ تأخیری به «حفر الباطن» اعزام کرد، تا در کنار نیروهای امریکا قرار گیرند. بی‌آنکه افکار عمومی مصر یا جهان عرب را به حساب آورد و بی‌توجه به اینکه مصر همین چند ماه پیش از مهم ترین کشورهای امضاکننده توافق شکل‌گیری «شورای همکاری عربی» به همراه عراق و یمن بوده است.
جنگ و صلح
پس از اشغال کویت در دوم اوت ۱۹۹۰ و سنگر‌گیری نیروهای نظامی عراق در این کشور و اعلام انضمام آن به خاک عراق، اجلاس سران عرب در قاهره، احساسات متناقض رهبران عرب و جهت گیری‌های مختلف آنها را آشکار ساخت. هیچ امری قطعی نبود و حتی رأی آشفته و نصف به اضافه یک به مصوبات اجلاس، خود منبع تناقض و دو دستگی و فقدان کوچکترین میزان تفاهم عربی، تلقی می‌شد. مأمور کردن شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب به‌دنبال کردن تماس‌ها با کشورهای عربی که علیه قطعنامه اجلاس رأی داده  یا تحفظ خود را نسبت به برخی بندهای آن اعلام کرده بودند، نیز نشانه‌ای دیگر از عمق بحران به جا مانده از یورش عراق به کویت بود.
بزرگی تصویر رسانه‌ای و قابی که در عرصه بین المللی به یک باره و در پیامد اشغال کویت، پس از انزوای طولانی مدت سوریه در جهان عرب، ما را دربرگرفته بود، احساسات واقعی رئیس‌جمهوری اسد را بازتاب نمی‌داد، اگرچه بخش زیادی از ناامیدی و تلخی‌های پدید آمده در ذهن اسد را می‌زدود. از همین رو رئیس‌جمهوری اسد در عکس‌های گرفته شده پیش از ترک قاهره، با همه رهبران عرب موافق با مصوبه اجلاس و آنها که نسبت به آن تحفظ داشتند در یک قاب، ظاهر شد. من در شش ماهی که عراقی‌ها در کویت سپری کردند، از زیادی هیأت‌های عربی و اسلامی و بیگانه که بر دمشق باریدن گرفته بودند و دیدارهای پرتکرار خودم و دیگر مسئولان سوری از کشورهای شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس بویژه ریاض و همچنین قاهره، احساس خستگی می‌کردم.
تنها از باب نمونه، سعود الفیصل وزیر خارجه سعودی در شش ماه، شش بار از سوریه دیدار کرد. عصمت عبدالمجید و اسامه الباز چهار بار و معادل آن اگر نه بیشتر، دیدارهای مسئولان بلندمرتبه جمهوری اسلامی ایران که شامل دیدار هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهوری و دکتر علی اکبر ولایتی وزیر خارجه ایران می‌شد. هیچ یک از این دیدارها غیرمنتظره نبود، به استثنای دیدار تورگوت اوزال به عنوان نخستین رئیس‌جمهوری ترکیه که از هنگام تأسیس این کشور در دهه بیست قرن پیشین از سوریه دیدار می‌کرد.
«ادوارد جرجیان» سفیر جدید امریکا در دمشق، درخواست کرد وقتی فوری برای ملاقات «جان کلی» دستیار وزیر خارجه امریکا با من در تاریخ ۱۴ اوت ۱۹۹۰، تنظیم شود.