نمایشگاه هنر سرامیک معاصر خاورمیانه در لندن

فرشته فرمانی
پژوهشگر و نقاش
هنر سفال و سرامیک پیشینه قابل توجهی در تمدن‌های کهنی چون ایران باستان و چین دارد. با وجود اینکه خاورمیانه تاریخچه غنی و پرباری در زمینه سفال و سرامیک دارد و آثار ارزشمند آن مایه مباهات موزه‌های مطرح دنیا است، آثار سرامیکی دوران معاصر کمتر شناخته شده است.
این برای نخستین بار است که آثار ارزشمندی از هنرمندان معاصر سرامیک از خاورمیانه و شمال آفریقا در موزه ویکتوریا و آلبرت شهر لندن به نمایش درمی آید. سرامیک معاصر نشانگر مطالعه دقیق و زیرکانه آثار گذشته است؛ آثاری که نمایانگر قدمت و پیشینه غنی این هنر در میان گذشتگان است.
در این نمایشگاه آثار 19 هنرمند سرامیک کار از 10 کشور منطقه به نمایش درآمده‌اند. تعدادی از آنها با تکیه به گذشته غنی سرزمین خود و با نگاهی نو آثار جدیدی خلق کرده‌اند و تعداد دیگر از فرهنگ ارزشمند خود الهام گرفته‌اند و برخی هم از هنر سرامیک در جهت بیان پیام‌های سیاسی اجتماعی خود بهره برده‌اند. این نمایشگاه بخش‌های مختلفی چون سنت، هویت و سیاست را در برگرفته است. در بخش سنت هنرمندان به جست‌و‌جوی زبان و گفت وگوی مشترکی میان گذشته و حال هستند.
هنر آنها با فرم، طراحی و تکنیک سرامیک در خاورمیانه کهن و تاریخی درهم آمیخته است. برخی از این هنرمندان مانند زاهد تاج الدین بر بررسی علمی در مورد ترکیب مواد در سرامیک‌های قدیمی متمرکز شده است. هنرمند دیگر، ابراهیم سعید در پی کشف ارتباط شخصی خود با سرزمین مادری اش است، مکانی در اطراف قاهره که از قدیم به‌نام محله سفالگران شهرت داشته است. بعضی دیگر از این هنرمندان سفالگر از مدل‌های تاریخی برای تفسیر مشکلات امروز اجتماعی سود جسته‌اند. یکی از آنان کاشی‌هایی بر پایه ظروف دوره عثمانی ساخته است.
این هنرمند تلاش دارد تا راهی در جهت احیای سنت‌های پیشین و آینده بخشیدن به آنها بیاید. چیدمانی هم از سرامیک‌های هنرمند اشرف هانا با عنوان شراره به نمایش درآمده است. این چیدمان برگرفته از تکنیک صیقل مربوط به سفال‌های قرن نوزده میلادی در مصر است و شامل 25 گلدان سفالی باریک و بلند است. این عدد به روز 25 ژانویه اشاره می‌کند؛ روزی که اعتراضات مردم در جهت تحقق بخشیدن به جریان بهارعربی در سال 2011 آغاز شد.
بخش دیگر این نمایشگاه بر موضوع هویت تأکید دارد و به فرهنگ و هویت ملی می‌پردازد. تعدادی از هنرمندان حاضر از زبان، خط و دیگر نشانه‌های هویت فرهنگی سرزمین‌شان استفاده کرده اند؛ تعدادی هم از المان‌های فیزیکی در جهت خلق آثار جدید سود جسته‌اند.
در قسمت دیگری از نمایشگاه سرامیک معاصر در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن به بیان سیاسی اجتماعی هنرمندان پرداخته شده است. این هنرمندان از سفال به عنوان ابزار اعتراض صلح‌آمیز استفاده کرده‌اند. خاورمیانه بیش از یک قرن در مواجهه با آشوب‌های مختلف بوده است. آثار این هنرمندان به آشوب، جنگ، کشتار و تبعید می‌پردازد.
راعد یاسین صحنه جنگ‌های داخلی لبنان طی سال‌های 90-1975 را روی کوزه‌های چینی سرامیکی طراحی کرده است. او بیان می‌کند که این کوزه‌های چینی با رنگ‌های سفید و آبی‌شان در بسیاری از خانه‌های مردم لبنان وجود داشته است و آثار او موجب می‌شود تا مردم با گذشته خود روبه رو شوند. اثر دیگری از این هنرمندان یک تفنگ سرامیکی است که یادآور اسلحه طلای تعدادی از حکام ظالم پیشین است. در اثری دیگر کوزه بزرگی دیده می‌شود که بازدیدکنندگان می‌توانند در آن درد خود را فریاد بکشند.
هنر و اثر هنری بیانگر وقایع و حقایق اجتماع است؛ حقایقی که روح حساس هنرمند را به واکنش وا می‌دارد. نمایشگاه مذکور تا تاریخ 17 ماه اکتبر 2021 در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن برپا خواهد بود.