جدال نیکو

  اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری
بى‌شک جدال آن حضرت با مشرکان زمان خود، درخشان‌ترین جلوه جدال نیکو را در طول تاریخ اندیشه بشرى رقم زده است. این مجادله‌ها و محاجه‌هاى نیکو و هدفدار در عرصه‌هاى گوناگون و با مخاطبان مختلف صورت گرفته و تأثیرى شگرف بر دل و جان آنان بر جا نهاده است. مناظره و مجادله آن حضرت با اصحاب شرک وکفر یکى از شیوه‌هاى استراتژیک عام دعوت است که خود حاوى روش‌هاى متعددى همانند «روش استدراج»، «همراهى»، «خطاب توأم به عقل و دل»، «مقایسه» و «قول لیّن» است. از سویى هر یک از مناظره‌هاى رسول گرامی اسلام(ص) حاوى نکات تبلیغى قابل ملاحظه‌اى از قبیل: «تناسب با حال مخاطب»، «رعایت ادب و احترام وافر»، «به کارگیرى مفاهیم متنوع» و «استفاده از هر فرصت حاصل شده» است.
راز و نیاز با معبود
پیامبر گرامی اسلام(ص) لذت‌بخش‌ترین کارها را ارتباط با معبود و راز و نیاز با خالق هستی مى‌دانست و هیچ گاه از اظهار عبودیت در برابر خداوند خسته نمى‌شد. برخى اوقات در نماز حالاتى به آن حضرت دست مى‌داد که تنها محبان و اولیاى الهى در خور دریافت این نوع حالاتند. بدون شک اظهار عبودیت و بندگى و راز و نیاز با حضرت حق، شوقى در دل‌ها پدید مى‌آورد که محبت غیر خدا را به وادى فراموشى مى‌کشاند. با عبودیت و بندگى خداست که آدمى در خود احساس آرامش مى کند. خویش را در مى‌یابد و موقعیت خود را در نظام هستى پیدا مى‌کند. پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) همواره حالت عبودیت خویش را حفظ مى‌کرد و عبادت عارفانه‌اى داشت که کمتر کسى آن حالت را مى‌تواند داشته باشد. عایشه همسر پیامبر مى‌گوید: «رسول خدا(ص) با ما حرف مى‌زد و ما با او سخن مى‌گفتیم. همین که موقع نماز مى شد او را حالتى دست مى‌داد که گویى نه ما را مى‌شناسد و نه ما او را مى‌شناسیم. (بحار الانوار ج۸۴ ص۲۵۷) امیرالمؤمنین على(ع) نیز مى‌فرماید: رسول خدا(ص) هیچ چیز را بر نماز مقدم نمى‌داشت و چون وقت نماز داخل مى‌شد گویا هیچ یک از اهل و عیال، قوم و خویش و دوست خود را نمى‌شناخت. امام سجاد(ع) نیز علاقه و شوق پیامبر را به عبادت چنین بیان مى‌فرماید: «پیامبر اکرم(ص) روى پا مى‌ایستاد (نماز مى‌خواند) تا آنکه خداوند این آیه را نازل کرد:«ما قرآن را براى این نفرستادیم که تو این قدر خودت را به مشقت‌اندازى.»
رعایت بهداشت فردى
اسلام دینى است که به همه ابعاد انسان توجه دارد از آن جمله است بهداشت فردى. رسول گرامى اسلام(ص) نیز به بهداشت جسم اهمیت فراوانى مى‌داد و دیگران را هم به رعایت بهداشت توصیه مى‌فرمود. آن حضرت وقتى آب مى‌نوشید در ظرف آب نفس نمى‌کشید، بلکه هر وقت مى‌خواست نفس بکشد ظرف آب را از دهان دور نگه مى داشت. آن حضرت(ص) در جواب این سؤال که چرا جمع مسلمانان کمتر بیمار مى شوند، مى فرمود: ما جمعیتى هستیم که تا وقتى کاملاً گرسنه نشویم غذا نمى‌خوریم و چون غذا مى‌خوریم خود را کاملاً سیر نمى‌کنیم. امیرالمؤمنین على(ع) مى‌گوید: کشمش یا خرما را در میان آب داخل ظرفى قرار مى‌دادیم تا آنکه خیس شود، روزهاى اول و دوم از آن میل مى‌کرد و چون فاسد مى‌شد امر مى‌کرد آن را دور بریزید. (سنن النبى ص ۱۸۱)
رسول خدا(ص) وضو را با مسواک زدن آغاز مى‌کرد و گرفتن ناخن، کوتاه کردن شارب و... برنامه هفتگى آن حضرت بود و در این مورد مى‌فرمود: هر کس ناخن خود را روز جمعه بگیرد خداوند درد را ازانگشتانش بیرون کند. همچنین مى‌فرمود: هیچ یک از شما شاربش را بلند نکند. چرا که شیطان (میکروب) آن را پناهگاه خود مى‌سازد و در آن خود را پنهان مى‌کند. (مکارم‌الاخلاق ج۱ ص ۱۴۵) همچنین آن حضرت به آرایش ظاهرى اهمیت مى‌داد. همواره بوى خوش به کار مى‌برد. موهایش همیشه شانه زده، لباسش تمیز و زیبا بود. هنگام خروج از منزل خود را در آیینه نگاه مى‌‌کرد و رنگ کفش و لباسش با هم متناسب بودند. عمامه اى که بر سر مى‌نهاد به قامتش برازندگى مى‌داد و بر جذبه و ابهتش مى‌افزود و خود مى‌فرمود: همانا خداوند زیباست و زیبایى را دوست دارد.
در مکارم الاخلاق جلد اول آمده است: «رسول خدا(ص) عادتش این بود که به آیینه نگاه مى‌کرد و موى سرش را مرتب مى‌نمود و شانه مى‌زد و چه بسا در برابر آب موى خود را منظم مى‌نمود و مى‌فرمود: خداوند دوست دارد که بنده‌اش وقتى براى دیدن برادران از خانه بیرون مى‌رود خود را آماده و زینت نماید.» روزى مردى ژولیده مو با ریش بلند و نامنظم خدمت رسول اکرم(ص) آمد. آن حضرت فرمود: این مرد روغن پیدا نکرده تا موهایش را صاف و منظم کند؟ بعضى از شما نزد من مى‌آیید در حالى که قیافه شیطان را دارید. (محجة البیضاء ج ۱ ص ۳۰۹)