نسیم خوش مضراب و دریای موسیقی

  میرعلیرضا میرعلینقی
پژوهشگر و مؤلف تاریخ موسیقی ایران
عشق بی‌یار مُهنّا نَبوَد، یار کجاست؟ این مصراع را حنجره ۹۵ ساله پیر آواز و صیاد احوالات سوخته حالان، جاودان یاد رجبعلی امیری فلاح طوری خوانده در این آلبوم که انگار تمام زندگی سراسر شیفتگی و عاشقی و مشقت‌هایش را در آن بیان کرده و حالا وصف حال ماست. به برکت وسایل ضبط و رادیو چند دقیقه‌ای از آن روزگاران خوش را که در کنار یار وفاداری چون او سپری کردیم، باقی مانده و آبی است افشان بر خاطر سوخته ما در این سال‌های برهوت آینده که کم آن رفته و بیش آن باقی است! طی این سال‌ها چه درضبط و چه در رادیو و چه درصحنه و چه در حضور، سنتور رضا مهدوی با صدای آن پیر دانا دل، حالی یافته که با دیگرانش نشنیده و نبوییده‌ایم. رضا مهدوی در آن روزهای جوانی شوری آتش‌زا داشت و احوالی چون آبشاران خروشان که در کنسرت‌ها و در بداهه‌نوازی‌های مجلسی غوغا می‌کرد و هوای پیرامونش را از طرب و طراوت می‌آکند. امروزه شاید گاه گاهی گریزی چابک در صحنه به یاد آن روزگاران مضراب می‌نوازد و عیان می‌کند که هنوزش آب در جوی جوانی است، ولی حال و هوایی دیگر و امیری فلاح دیگری باید که دوباره آن شور را برانگیزاند و... چه‌هاست در سر این قطره محال اندیش. این آوازهای استادانه با نوای دلبرانه سنتور خوش کوک و پرطنین درمایه سه‌گاه و گوشه مخالف سه‌گاه و مایه اصفهان را می‌شنویم تا مصداقی درخشان از اتحاد حنجره و مضراب را دریابیم. بعد از 20 سال که این را می‌شنویم، به مهدوی گفتم «ساز تو همیشه کوک است ولی حنجره این پیر کهنسال از ساز تو کوک‌تر... گویی که از او صدای درست را می‌گیری، نه او از تو.»
اولین ضبط امیری فلاح و مهدوی در رادیو ایران برنامه نوای آشنا اجرایی دلفریب بود از ترانه قدیمی گل پامچال و آواز دشتی که وقتی از رادیو پخش شد، در سال ۱۳۷۲ چه موجی از استقبال را برانگیخت که نشان از سلامت گوش مردمان آن زمان داشت و مثل امروز رسانه‌ها بیگانه نشده بودند با آواها و نغمه‌های اصیل موسیقی ایران و البته از این دست اجراهای محفلی و خصوصی و رادیویی با هنرمندان و استادان مهدوی همچنان دارد چرا که مرد هنرمند بداهه و لحظه و خلاقیت است. در انتهای آلبوم شیار دیگری با تار نوازی زنده یاد فریدون حافظی و آواز زنده یاد امیری فلاح ۷۵ ساله از سال ۱۳۵۴ که در برنامه «صبح جمعه با شما» امیری فلاح با معرفی از سوی زنده یاد استاد حسین ملک سنتورنواز به مجری برنامه به طور زنده پخش شده بود که در این آلبوم به‌دلیل ارادت مهدوی به هر دو استاد به یادگار آورده شده است. آری فراموش نکنیم بزرگان موسیقی سرزمین‌مان را که عده‌ای در گذشته و حال سعی در یادآوری نام و نشان و آثارشان در دوره‌های مختلف هستند. این صدا را از آن سال‌ها نیز مدیون هنرمندی عاشق همچون ساقی فرّخ رُخِ حافظ هستیم. در آخر گفتنی است شیرینی لحن آواز امیری فلاح در ادای واژه‌ها و بیان مفاهیم عاطفی اشعار مقوله‌ای کاملاً کیفی است و از دایره شرح و توصیف بیرون می‌شود. باید بارها و بارها این آلبوم را شنید و با بیان خوانندگان امروزی مقایسه کرد تا دریابیم چقدر از حضور سرراست و صمیمی در بطن کلمات، دور افتاده‌ایم و عادت به برودت بیان و اجراهای استودیویی شسته رفته و البته بی‌حس، برایمان تبدیل به معیار شده است.