راز تمدنی چند هزار ساله در مومیایی های طبیعی اردستان

زهرا کشوری
خبرنگار
کارگران معدن «لاپلنگ» اردستان به دو اسکلت مومیایی طبیعی رسیدند تا مردان نمکی معدن چهرآباد زنجان تنها مومیایی‌های طبیعی ایران نباشند‌. بررسی‌های اولیه قدمت دو اسکلت مومیایی اردستان را به دوره صفوی می‌برد. قدمت هشت مرد نمکی چهرآباد به دوره هخامنشی و ساسانی برمی‌گردد. علت مرگ آنها در اردستان و زنجان یکی است؛ ریزش معدن‌. گذشته از اردستان و زنجان، کرمان و یزد هم محل کشف مومیایی‌‌های طبیعی‌اند. همان‌طور که بارها باستان‌شناسان از جمله مرحوم «میرعابدین کابلی» در گفت‌و‌گو با «ایران» تأکید کرده بودند اجساد در ایران باستان و ایران تاریخی هرگز مومیایی نشده‌اند.
مومیایی اجساد در تاریخ باستان، کار مصریان بود‌ اما مومیایی‌های طبیعی ایران قصه دیگری دارند. شرایط آب و هوایی در استان‌های کویری مثل یزد و کرمان، در معدن نمک چهرآباد زنجان و اینک در معدن‌ لاپلنگ‌ اردستان باعث می‌شود تا اجساد پیش از فاسد شدن خشک بشوند و به اصطلاح به‌صورت طبیعی مومیایی شوند. البته اطلاق مومیایی طبیعی در میان باستان‌شناسان هم مخالفانی دارد؛ بیش از هرچیزی شرایط را برای قاچاقچیان اشیای تاریخی مساعد می‌کند‌. قاچاقچیان در اواسط دهه ۸۰ برای مومیایی طبیعی کشف شده در شهداد کرمان تا دومیلیارد تومان مشتری پیدا کردند اما با حضور نیروی انتظامی نتوانستند آنها را از مرز خارج کنند. آن زمان دوباره خبر پیدا شدن مومیایی در ایران شدت گرفت.
 برخی‌ حتی امروز مدعی‌اند زن مومیایی شده‌ای در ماه کشف شده که شاهزاده‌ای هخامنشی‌ است! صدای باستان‌ شناسان از جمله «میرعابدین کابلی» که ۳۸ سال زندگی خود را صرف کاوش در شهداد کرده بود هم تاکنون به‌جایی نرسیده‌ است. این درحالی بود که جسد کشف شده در شهداد متعلق به دوره اسلامی و سلجوقی بود! در دهه ۷۰ هم قاچاقچیان مدعی شدند در مرز ایران و پاکستان جسد مومیایی شده «رودگونه‌ دختر خشایارشاه هخامنشی» را کشف کردند‌. پای طالبان پاکستان هم به میان آمد. آنها می‌گفتند شاهزاده هخامنشی در مرز پاکستان پیدا شده و نباید از این کشور خارج شود. تحقیقات اما پرده از راز یک جنایت برداشت‌. جسد متعلق به دختری 21 ساله بود که 15 ماه پیش از کشف، به قتل رسیده بود. قاچاقچیان تمام امعا و احشا و مغز وی را که احتمال فساد داشته خارج و به‌جای آن از یک پودر سفیدرنگ استفاده کرده‌اند تا مومیایی کردن اجساد در ایران در حد افسانه باقی بماند؛ هرچند هویت دختر سیستانی بین هیاهوی مومیایی بودن یا نبودن آن برای همیشه گم شد.
کشف دو مومیایی در اردستان هم خبر مهمی برای جامعه باستان‌شناسان است اما آن‌طور که مهدی مشهدی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان اردستان در گفت‌و‌گوهای رسانه‌ای خود می‌گوید، «احتمالاً اسکلت‌های پیدا شده در این معدن، مومیایی طبیعی هستند که می‌تواند نشان از دوره جدیدی در تاریخ و تمدن چندهزارساله این منطقه باشد.» سالم ماندن اجساد اطلاعات زیادی از دوره زیست اجساد به باستان شناس می‌دهد. گورستان‌ها و مردگان بیشتر اطلاعات را به باستان‌شناسان می‌دهند. باستان‌شناسان الان می‌دانند یکی از اسکلت‌های کشف شده در اردستان فردی است بزرگسال و دیگری نوجوان. جنسیت یکی از آنها زن است. همان‌طور که کشف مردان نمکی به مطالعات بین‌المللی و همکاری ایران و آلمان منجر شد. اما این کشف هرگز به تأیید افسانه مومیایی کردن اجساد در ایران نمی‌رسد‌ و تاریخ را عوض نمی‌کند.