«ماه» میزبان یک «اثر هنری» می‌شود

میترا جلیلی
خبرنگار
پنجاه سال پس از مأموریت ناسا در فرود به کره ماه، حالا این آژانس بزرگ فضایی تصمیم دارد به سطح ماه بازگردد که این بار این اتفاق، با همکاری تعداد انگشت شماری از شرکت‌های بین‌المللی رقم می‌خورد. البته موضوع مهم‌تر این است که برای نخستین بار یک «اثر هنری» راهی کره ماه می‌شود تا برای همیشه بر سطح این سیاره باقی بماند. از سوی دیگر این، نخستین مأموریت تجاری سفر به ماه در قالب طرح ابتکاری ناسا CLPS (خدمات و سرویس تجاری حمل بار ماه) خواهد بود که به‌عنوان بخشی از یک مأموریت بزرگتر ناسا و به مناسبت گرامیداشت پنجاهمین سالگرد نخستین فرود روی ماه انجام می‌شود.
یک اثر هنری مقاوم در فضا
در حالی که بیشتر هنرمندان آرزو دارند آثار خود را در جایی مانند موزه هنر متروپولیتن نیویورک به نمایش بگذارند، اثری از هنرمندی به نام «ساشا جعفری» بزودی به جایگاه بلندتری خواهد رسید و زمینه نمایش دائمی آن در کره ماه فراهم می‌شود. کنسرسیوم اکتشافات فضایی، طرحی را برای قرار دادن آثار هنری روی کره ماه در دستور کار قرار داده است؛ اثر هنری با نام «ما با هم طلوع می‌کنیم، با نور ماه»، درواقع یک صفحه حکاکی شده آلومینیومی درجه یک هوافضا با روکش طلاست تا بتواند در برابر درجه حرارت شدیدی که مجبور است در سطح کره ماه تحمل کند، تاب بیاورد. این صفحه می‌تواند در برابر دماهای بین منفی 173 تا مثبت 123 درجه سانتی‌گراد کاملاً انعطاف‌پذیر باشد و از همان موادی طراحی شده که کاوشگر ماه ساخته شده است. دانشمندان معتقدند در فضا هیچ جوی وجود ندارد و یک محیط متفاوت است. شما در معرض تشعشعات و دماهای شدید قرار می‌گیرید، بنابراین باید واقعاً از فناوری فضایی برای زنده ماندن آثار هنری، آن هم برای هزاران سال استفاده کنید. به اعتقاد دانشمندان حوزه فضا، آنچه که به‌عنوان یک اثر هنری خلق شده، یک قطعه نهایی مهندسی و هنری است که با هم ترکیب شده‌اند.
این اثر هنری توسط ساشا جعفری(Sacha Jafri)نقاش بریتانیایی مقیم دوبی  خلق شده است. این هنرمند اصالتاً یک ایرانی-هندی است که در بریتانیا متولد شده و در قالب حرفه هنری اش در نیویورک، لندن و دوبی  فعالیت می کند. ساشا در یک کنفرانس مطبوعاتی در نمایشگاه اکسپو 2020 دوبی  که بتازگی به کار خود پایان داده است، از این قطعه هنری قلبی شکل رونمایی کرد. این هنرمند برجسته در مراسم رونمایی از این اثر گفت: این صفحه تا ابد باقی خواهد ماند؛ یک موتیف قلبی که درهم تنیده شده و نشان دهنده عشق و همچنین پیوند مجدد انسانیت است. من با خلق این قطعه هنری تلاش کرده‌ام مردم را از تبعیض، نفرت و عدم تحمل دورتر کنم. معتقدم که اکنون زمان تغییر فرارسیده است و امیدوارم این اثر هنری، نشان دهنده آن باشد.
گفتنی است چندی پیش هم یکی از آثار این هنرمند با نام «سفر بشریت»که بزرگترین نقاشی بوم جهان محسوب می‌شود در حراجی دوبی  تقریباً ۲۲۸میلیون درهم (۶۲ میلیون دلار) فروخته شد و به گرانترین اثر هنری یک هنرمند زنده تبدیل شد که زیر چکش حراج رفته است. وی این اثر را به منظور جمع‌آوری پول برای کودکان آسیب دیده از کرونا خلق کرده است.
مشارکت امریکا، بریتانیا و امارات در پروژه فضایی
به مناسبت گرامیداشت پنجاهمین سالگرد نخستین فرود روی کره ماه، این تلاش بخشی از نخستین مأموریت تجاری ماه را تشکیل می‌دهد که تحت ابتکار Commercial Lunar Payload Service (CLPS) (خدمات و سرویس تجاری حمل بار ماه) ناسا انجام می‌شود.
ناسا سه قرارداد اول را به مأموریت‌های فرود بدون سرنشین بر سطح کره ماه به‌عنوان بخشی از برنامه آرتمیس اختصاص داده و اعلام کرده است که فضانوردان امریکایی تا سال 2024 به ماه بازخواهند گشت. هدف از این مأموریت‌ها نیز کمک به ناسا در توسعه فرودگرهای پیشرفته‌تر بدون سرنشین و همچنین فرستادن فضانوردان امریکایی به کره ماه برای اولین بار پس از سال 1972، به‌عنوان نخستین مرحله از برنامه‌های اکتشاف ماه آرتمیس ناساست. مرحله دوم با هدف حضور پایدار انسان در کره ماه و اطراف آن تا سال 2028 و همچنین هموار کردن راه برای نخستین مأموریت سرنشین‌دار مریخ است. برای حمایت از این امر، آژانس فضایی ناسا درخواست‌های بارگیری را برای 9 پیمانکار CLPS که در سال 2018 انتخاب شده بودند، ارسال کرده است.
یکی از شرکای اصلی این طرح، شرکت اکتشاف فضایی مستقر در بریتانیا با نام Spacebit است. شرکت امریکایی Astrobotic Technology که سیستم‌هایی را برای ارسال محموله به ماه تولید می‌کند و شرکت Selenian مستقر در امارات متحده عربی که متخصص در «تأمین هنر در فضا» است نیز از دیگر شرکای ناسا در این طرح به شمار می‌روند.
«پاولو تاناسیوک»، مؤسس و مدیرعامل (اسپیس‌بیت) Spacebit دراین باره گفت: قبل از اینکه ساشا و تیم فضایی در مورد اثر نهایی تصمیم بگیرند، نمونه های متعددی از این اثر هنری ساخته شد تا مقاوم‌ترین نمونه به فضا ارسال شود. بعد از اینکه این اثر هنری به ماه رسید، برای همیشه در آنجا می‌ماند و محل فرود هم به یک مکان تاریخی تبدیل خواهد شد. تاناسیوک افزود: بنابراین در آینده، وقتی کسی به ماه سفر می‌کند و به این سایت می‌رسد، می‌تواند تخته سنگ را ببیند که البته این اتفاق می‌تواند 10 سال یا 30 سال دیگر رخ دهد و همه چیز بستگی به این دارد که چقدر سریع به ماه می‌رسیم. هرچند هنوز تاریخ دقیق مأموریت ارسال این اثر هنری به ماه فاش نشده، اما گفته می‌شود همه چیز برای نیمه دوم سال 2022 برنامه‌ریزی شده است.
بنابر برخی دیگر از گزارش‌ها، این اثر هنری اواخر سال‌جاری میلادی ازطریق یک پرتابگر ارائه‌ شده توسط United Launch Alliance مستقر در کلرادو، به ماه منتقل خواهد شد و سپس توسط یکی از مریخ نوردهای بدون سرنشین Astrobatic روی سطح کره ماه قرار خواهد گرفت. این قطعه برای استفاده در مطالعاتی که توسط سایر شرکای مأموریت انجام می‌شود، با ابزارهای علمی مختلف همراه خواهد بود.
یک مریخ نورد برای استارتاپ بریتانیایی
استارتاپ بریتانیایی اسپیس‌بیت، همچنین از برنامه خود برای فرود یک مریخ‌نورد و ماه نورد با نام Walking Rover بر سطح کره ماه در سال 2022 خبر داده است. «پاولو تاناسیوک»، مؤسس و مدیرعامل Spacebit این مریخ نورد را به نمایش گذاشت؛ مریخ نوردی که برای حرکت، به جای چرخ از پاهای روباتیک استفاده می‌کند و از سوی دیگر می‌توان گفت کوچکترین ماه‌نوردی خواهد بود که تاکنون به فضا پرتاب شده است. در صورت موفقیت، Walking Rover نه تنها اولین مریخ نورد تجاری خواهد بود که به ماه می‌رسد، بلکه بریتانیا را به چهارمین کشوری تبدیل می‌کند که پس از ایالات متحده، روسیه و چین، مأموریت سطح کره ماه را انجام می‌دهد. طبق گفته مدیرعامل اسپیس‌بیت، این مریخ نورد توسط فرودگر Peregrine Astrobotic به سطح ماه منتقل خواهد شد. برای این منظور نیز قرار است Walking Rover طبق قراردادی 79.5میلیون دلاری و با استفاده از موشک Vulcan Centaur از ایستگاه نیروی هوایی کیپ کاناورال در فلوریدا پرتاب شود. این مریخ نورد کمتر از 1.3 کیلوگرم (2.9 پوند) وزن خواهد داشت و انرژی آن هم توسط یک باتری خورشیدی شارژ می‌شود که آن را در طول مأموریت 10 روزه خود پشتیبانی می‌کند.
این مریخ نورد متحرک همچنین هوش swarm intelligence دارد و علاوه بر راه رفتن روی چهار پای خود، می‌تواند در گرانش کم ماه، پرش‌هایی نیز داشته باشد. Walking Rover مجهز به حسگرهایی از جمله LIDAR سه بعدی و همچنین 2عدد دوربین فیلمبرداری HD است که به آن اجازه می‌دهد از سطح کره ماه، عکس و سلفی بگیرد. علاوه بر این، پاهای این مریخ نورد به آن اجازه می‌دهد تا نخستین کاوش مستقیم در گدازه‌های ماه را انجام دهد. تاناسیوک می‌گوید: ما باید محیط‌ها و منابع سیارات دیگر را کاوش و تحقیق کنیم تا به ما در ایجاد پایداری روی زمین کمک کند. اگرچه اسپیس‌بیت اکنون در حال توسعه یک ماه‌نورد و مریخ نورد چند پا برای خود است، ولی اثر هنری ساشا توسط مریخ نورد این کمپانی راهی ماه نمی‌شود و این وظیفه را یک شرکت دیگر به عهده گرفته است.