نسخه Pdf
ایران عصر
اشتغال؛ مهم‌ترین مسأله اقتصاد ایران
دانیال داوودی
مدرس دانشگاه
مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری برای پاییز سال 1400 را 8.9 درصد اعلام کرده است. این رقم، به‌وضوح غلط انداز است، چون اگر کسی با اصطلاحات فنی اقتصادی مربوط به اشتغال و بیکاری آشنا نباشد، تصور می‌کند براساس این آمار، تنها 8.9 درصد از ایرانیان بیکار هستند. این در حالی است که وقتی گفته می‌شود نرخ بیکاری 8.9 درصد است، یعنی 8.9 درصد از جمعیت فعال، بیکار هستند. جمعیت فعال به چه کسانی می‌گویند!؟ به افرادی که وقتی مأمور آمارگیر به آنها رجوع می‌کند شاغل باشند یا اینکه بیکار باشند اما در همان هفته و سه هفته قبل از آن اقدام مشخصی برای اشتغال انجام داده باشند. بنابراین افراد زیادی که از یافتن کار در شأن خود، ناامید شده‌اند و دنبال کار نمی‌گردند، عملاً در نرخ بیکاری به حساب نمی‌آیند!
بیکاری قابل توجه
برای اینکه عمق مسأله بیکاری را درک کنیم، خوب است بدانیم که از بیش از 63 میلیون نفر جمعیت بالای 15 سال در ایران، تنها 23 میلیون نفر آنها شاغل هستند و از این 23 میلیون نفر هم فقط نزدیک به 16 میلیون نفر به‌صورت تمام‌وقت کار می‌کنند. بنابراین از جمعیت بالای 15 سال ایرانی، 40 میلیون نفر کار ندارند. با یک حساب سرانگشتی، اگر فرض کنیم از این میان، 4 میلیون دانشجو، 2 میلیون دانش‌آموز، 4 میلیون افراد مسن -که توان کار کردن ندارند- و 10 میلیون هم زنان خانه‌داری باشند که تمایلی به کار کردن ندارند، باز هم 20 میلیون نفر در کشور داریم که اگر کار مناسب با درآمد نسبتاً مناسب پیدا کنند، مشغول به کار خواهند شد. اگر بگوییم این رقم، خیلی دست بالا حساب شده و بخواهیم واقعاً خوش‌بینانه به قضیه نگاه کنیم، 10 میلیون نفر دیگر را نیز نادیده می‌گیریم. با این حال باز هم با یک جمعیت 10 میلیونی بیکار مواجه خواهیم بود!
اشتغال مستقیم دانش‌بنیان‌ها
با این توضیحات، روشن می‌شود که مهم‌ترین مسأله اقتصاد ایران، اشتغال است. بنابراین رهبر انقلاب در شعار سال بر ویژگی «اشتغال‌آفرین» بودن تولید، تأکید کرده و فرمودند: «البته همه تولیدها اشتغال‌آفرین است منتها بعضی از تولیدها با اینکه سرمایه‌گذاری‌اش انبوه است، اشتغال‌آفرینی‌اش آنچنان نیست، لکن بعضی نه، اشتغال‌آفرین است.» این جمله، در فهم شعار سال، بسیار کلیدی است، چرا که نشان می‌دهد هر شرکت و فعالیت دانش‌بنیانی امروز در اولویت نیست. اگر بپذیریم که مسأله اصلی ما امروز «اشتغال» و حل معضل «بیکاری» است، فعالیت‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی باید مورد حمایت بیشترِ دولت قرار گیرند که در خدمت «اشتغال‌آفرینی» باشند. خودِ دانش‌بنیان‌ها امروز به‌طور مستقیم بین 300 تا 400 هزار شغل ایجاد کرده‌اند و اگر در سال‌جاری، تعدادشان 2 برابر هم شود، مثلاً از این طریق می‌توان 300 هزار شغل دیگر نیز ایجاد کرد. این تعداد اما در بیکاری دست‌کم 10 میلیونی اقتصاد ایران، اصلاً رقمی نیست و مشکلی را حل نمی‌کند.
اولویت حمایت
همان‌طور که رهبر انقلاب نیز تأکید کردند، هر تولیدی اشتغال ایجاد می‌کند. همین شرکت‌های دانش‌بنیان که ایده یا خدمتی را تولید می‌کنند نیز ممکن است چند نفر شغل ایجاد کنند اما آن اشتغالزایی که مد نظر رهبر انقلاب است، مربوط به بخش‌هایی از اقتصاد است که با سرمایه‌گذاری کمتر، اشتغال بیشتر ایجاد می‌کنند. این بخش‌ها در هر اقتصادی از طریق محاسبات، قابل احصا هستند؛ مثلاً «کشاورزی» یا «ساختمان» در اقتصاد ایران، نسبت به سرمایه‌گذاری‌ای که نیاز دارند، اشتغال مستقیم و غیرمستقیم قابل توجهی ایجاد می‌کنند. بنابراین در دانش‌بنیان‌ها نیز باید به اشتغالزایی غیرمستقیم، توجه ویژه داشته باشیم. ناگفته پیداست که شرکت‌های دانش‌بنیانی که در خدمت بخش‌های اشتغال‌آفرین اقتصاد باشند (یعنی بهره‌وری را در این بخش‌ها افزایش دهند، هزینه‌ها را کاهش دهند و کیفیت را بهبود بخشند)، نسبت به سایر دانش‌بنیان‌ها از اولویت برای دریافت حمایت‌های دولتی برخوردارند.
نقشه راهبردی صنعت
منابع دولت محدود است و اگر هر شرکت و فعالیتی به صرف دانش‌بنیان بودن، بخواهد گوشه‌ای از این حمایت‌ها را از آن خود کند، عملاً قدرت دولت برای تحرک‌آفرینی در دانش‌بنیان‌های واقعاً اشتغال‌آفرین کاهش خواهد یافت. بنابراین راهی جز گزینش میان فعالیت‌های دانش‌بنیان نیست. همچنین می‌دانیم بخش‌هایی که ارزش افزوده بالایی دارند ولی اشتغال‌آفرینی قابل توجهی ندارند (مثلاً پتروشیمی‌ها) خود می‌توانند بخشی از درآمدشان را صرف تحقیق‌و‌توسعه کنند و به حمایت‌های دولتی، معافیت‌های مالیاتی و... برای تحقیق‌و‌توسعه و دانش‌بنیان شدنِ بیشتر نیاز ندارند. بخش‌های اشتغال‌آفرینی که ارزش افزوده چندان زیادی ندارند اما به‌عکس، اتفاقاً نیاز به حمایت دارند. رهبر انقلاب پیش‌تر در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی (دهم بهمن‌ماه 1400) بر ضرورت تدوین یک «سند نقشه راهبردی صنعتی» تأکید کردند. اکنون، با تعیین شعار سال به‌نظر می‌رسد در تدوین آن سند، محور و هدف باید ایجاد «اشتغال» از طریق دانش‌بنیان‌کردنِ بخش‌های اشتغال‌آفرین اقتصاد ایران باشد.
مدرس دانشگاه
مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری برای پاییز سال 1400 را 8.9 درصد اعلام کرده است. این رقم، به‌وضوح غلط انداز است، چون اگر کسی با اصطلاحات فنی اقتصادی مربوط به اشتغال و بیکاری آشنا نباشد، تصور می‌کند براساس این آمار، تنها 8.9 درصد از ایرانیان بیکار هستند. این در حالی است که وقتی گفته می‌شود نرخ بیکاری 8.9 درصد است، یعنی 8.9 درصد از جمعیت فعال، بیکار هستند. جمعیت فعال به چه کسانی می‌گویند!؟ به افرادی که وقتی مأمور آمارگیر به آنها رجوع می‌کند شاغل باشند یا اینکه بیکار باشند اما در همان هفته و سه هفته قبل از آن اقدام مشخصی برای اشتغال انجام داده باشند. بنابراین افراد زیادی که از یافتن کار در شأن خود، ناامید شده‌اند و دنبال کار نمی‌گردند، عملاً در نرخ بیکاری به حساب نمی‌آیند!
بیکاری قابل توجه
برای اینکه عمق مسأله بیکاری را درک کنیم، خوب است بدانیم که از بیش از 63 میلیون نفر جمعیت بالای 15 سال در ایران، تنها 23 میلیون نفر آنها شاغل هستند و از این 23 میلیون نفر هم فقط نزدیک به 16 میلیون نفر به‌صورت تمام‌وقت کار می‌کنند. بنابراین از جمعیت بالای 15 سال ایرانی، 40 میلیون نفر کار ندارند. با یک حساب سرانگشتی، اگر فرض کنیم از این میان، 4 میلیون دانشجو، 2 میلیون دانش‌آموز، 4 میلیون افراد مسن -که توان کار کردن ندارند- و 10 میلیون هم زنان خانه‌داری باشند که تمایلی به کار کردن ندارند، باز هم 20 میلیون نفر در کشور داریم که اگر کار مناسب با درآمد نسبتاً مناسب پیدا کنند، مشغول به کار خواهند شد. اگر بگوییم این رقم، خیلی دست بالا حساب شده و بخواهیم واقعاً خوش‌بینانه به قضیه نگاه کنیم، 10 میلیون نفر دیگر را نیز نادیده می‌گیریم. با این حال باز هم با یک جمعیت 10 میلیونی بیکار مواجه خواهیم بود!
اشتغال مستقیم دانش‌بنیان‌ها
با این توضیحات، روشن می‌شود که مهم‌ترین مسأله اقتصاد ایران، اشتغال است. بنابراین رهبر انقلاب در شعار سال بر ویژگی «اشتغال‌آفرین» بودن تولید، تأکید کرده و فرمودند: «البته همه تولیدها اشتغال‌آفرین است منتها بعضی از تولیدها با اینکه سرمایه‌گذاری‌اش انبوه است، اشتغال‌آفرینی‌اش آنچنان نیست، لکن بعضی نه، اشتغال‌آفرین است.» این جمله، در فهم شعار سال، بسیار کلیدی است، چرا که نشان می‌دهد هر شرکت و فعالیت دانش‌بنیانی امروز در اولویت نیست. اگر بپذیریم که مسأله اصلی ما امروز «اشتغال» و حل معضل «بیکاری» است، فعالیت‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی باید مورد حمایت بیشترِ دولت قرار گیرند که در خدمت «اشتغال‌آفرینی» باشند. خودِ دانش‌بنیان‌ها امروز به‌طور مستقیم بین 300 تا 400 هزار شغل ایجاد کرده‌اند و اگر در سال‌جاری، تعدادشان 2 برابر هم شود، مثلاً از این طریق می‌توان 300 هزار شغل دیگر نیز ایجاد کرد. این تعداد اما در بیکاری دست‌کم 10 میلیونی اقتصاد ایران، اصلاً رقمی نیست و مشکلی را حل نمی‌کند.
اولویت حمایت
همان‌طور که رهبر انقلاب نیز تأکید کردند، هر تولیدی اشتغال ایجاد می‌کند. همین شرکت‌های دانش‌بنیان که ایده یا خدمتی را تولید می‌کنند نیز ممکن است چند نفر شغل ایجاد کنند اما آن اشتغالزایی که مد نظر رهبر انقلاب است، مربوط به بخش‌هایی از اقتصاد است که با سرمایه‌گذاری کمتر، اشتغال بیشتر ایجاد می‌کنند. این بخش‌ها در هر اقتصادی از طریق محاسبات، قابل احصا هستند؛ مثلاً «کشاورزی» یا «ساختمان» در اقتصاد ایران، نسبت به سرمایه‌گذاری‌ای که نیاز دارند، اشتغال مستقیم و غیرمستقیم قابل توجهی ایجاد می‌کنند. بنابراین در دانش‌بنیان‌ها نیز باید به اشتغالزایی غیرمستقیم، توجه ویژه داشته باشیم. ناگفته پیداست که شرکت‌های دانش‌بنیانی که در خدمت بخش‌های اشتغال‌آفرین اقتصاد باشند (یعنی بهره‌وری را در این بخش‌ها افزایش دهند، هزینه‌ها را کاهش دهند و کیفیت را بهبود بخشند)، نسبت به سایر دانش‌بنیان‌ها از اولویت برای دریافت حمایت‌های دولتی برخوردارند.
نقشه راهبردی صنعت
منابع دولت محدود است و اگر هر شرکت و فعالیتی به صرف دانش‌بنیان بودن، بخواهد گوشه‌ای از این حمایت‌ها را از آن خود کند، عملاً قدرت دولت برای تحرک‌آفرینی در دانش‌بنیان‌های واقعاً اشتغال‌آفرین کاهش خواهد یافت. بنابراین راهی جز گزینش میان فعالیت‌های دانش‌بنیان نیست. همچنین می‌دانیم بخش‌هایی که ارزش افزوده بالایی دارند ولی اشتغال‌آفرینی قابل توجهی ندارند (مثلاً پتروشیمی‌ها) خود می‌توانند بخشی از درآمدشان را صرف تحقیق‌و‌توسعه کنند و به حمایت‌های دولتی، معافیت‌های مالیاتی و... برای تحقیق‌و‌توسعه و دانش‌بنیان شدنِ بیشتر نیاز ندارند. بخش‌های اشتغال‌آفرینی که ارزش افزوده چندان زیادی ندارند اما به‌عکس، اتفاقاً نیاز به حمایت دارند. رهبر انقلاب پیش‌تر در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی (دهم بهمن‌ماه 1400) بر ضرورت تدوین یک «سند نقشه راهبردی صنعتی» تأکید کردند. اکنون، با تعیین شعار سال به‌نظر می‌رسد در تدوین آن سند، محور و هدف باید ایجاد «اشتغال» از طریق دانش‌بنیان‌کردنِ بخش‌های اشتغال‌آفرین اقتصاد ایران باشد.
آدرس مطلب
http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7886/13/609458/0
ارسال دیدگاه
ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه
ویژه نامه ها
.jpg)
