کم‌ حافظگی واشنگتن درباره یک تفاهم

گروه سیاسی/ وزیر امور خارجه امریکا خواستار آزادی یک شهروند دوتابعیتی ایرانی - امریکایی شد. «آنتونی بلینکن» در پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر ادعاهایی را درباره بازداشت افراد دوتابعیتی در ایران مطرح کرد و مدعی شد که با آنها همچون گروگان‌های سیاسی برخورد می‌شود. «بلینکن» در ادامه از ایران خواست تا عماد شرقی شهروند ایرانی -امریکایی را هرچه زودتر آزاد کند. پیش از این، «رابرت مالی»، نماینده ویژه دولت امریکا در امور ایران نیز با تکرار این ادعاها گفته بود که عماد شرقی از همه اتهامات تبرئه اما بعد به‌صورت غیابی محاکمه و سپس دستگیر شد و از آن زمان بیش از ۵۰۰ روز را در زندان گذرانده است.
مقام‌های دیپلماتیک امریکایی در حالی درخواست آزادی یکی از شهروندان خود را مطرح کرده‌اند که به نظر می‌رسد باید پیرامون این موضوع به حافظه کوتاه مدت خود رجوع کنند و تفاهماتی را یادآور شوند که پیشتر با ایران در حاشیه مذاکرات وین به دست آمده بود. از هنگامی که «جو بایدن» روی کار آمد، کاخ سفید با ادعای اولویت داشتن موضوعات و پرونده‌های حقوق بشری بر موضوعات سیاسی خواستار از سرگیری مذاکرات در خصوص تبادل زندانیان شد. در همین ارتباط «رابرت مالی»، مذاکره‌کننده ارشد امریکایی در گفت‌و‌گوهای احیای برجام در وین مدعی شده بود بدون آزادی چهار زندانی امریکایی در تهران بعید است بر سر احیای برجام میان طرفین توافقی صورت گیرد. نماینده ویژه امریکا در امور ایران همچنین تأیید کرد که گفت‌و‌گوهای غیر مستقیمی میان ایران و امریکا بر سر این مسأله میان دو طرف در جریان است. در واکنش به این موضع‌گیری هم مقام‌های دیپلماتیک کشورمان اعلام کردند که تهران آمادگی دارد در کمترین زمان ممکن با طرف مقابل به توافق برسد. با تداوم رایزنی‌ها و گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم در دولت پیشین جمهوری اسلامی، دو طرف درباره تبادل شماری از ایرانیان در برابر شماری از اتباع امریکایی به تفاهم رسیدند.
اما این در حالی بود که مقام‌های امریکایی پس از آن، زیر بار تفاهمات صورت گرفته نرفتند و «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا در واکنش به سخنان نماینده وقت ایران در مذاکرات هسته‌ای مبنی بر اینکه امریکا تبادل زندانی را گروگان اهداف سیاسی قرار داده است، مدعی شد: «این تلاشی برای انداختن تقصیر بن‌بست در مذاکرات وین به گردن امریکاست و در مورد مبادله زندانی هنوز هیچ توافقی وجود ندارد.» سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز به اظهارات همتای امریکایی‌اش واکنش نشان داد و با حیرت‌آور خواندن رفتار امریکا گفت که «ایران همین امروز آماده تبادل زندانیان است و خبر از توافق برای مبادله ۱۰ زندانی با بریتانیا و امریکا داد.» او همچنین گفت که درباره مبادله بشردوستانه زندانیان بین امریکا و بریتانیا در وین توافق شده بود. به گفته سخنگوی وزارت خارجه این توافق چیزی جدا از مذاکرات در خصوص برجام بوده است.
مذاکره جدید
امریکا در حالی از زیر بار تفاهمات صورت گرفته درباره تبادل زندانیان عقب‌نشینی کرد که دور جدید گفت‌و‌گوهای احیای برجام پس از اعزام هیأت جدید دیپلماتیک در دولت سیزدهم آغاز شد و ایران درباره موضوع تبادل زندانیان اعلام کرد که از روز نخست هیچ پیش شرطی را درباره این مسأله نمی‌پذیرد. این درحالی بود که موضوع آزادی زندانیان ایرانی و امریکایی بار دیگر در دستور کار هیأت‌های مذاکره کننده ایران و امریکا در وین قرار گرفت و طرفین بر سر این موضوع با یکدیگر گفت‌و‌گوهایی را پشت سر گذاشتند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران بهمن ماه سال گذشته در سخنرانی‌اش در یکی از نشست‌های کنفرانس امنیتی مونیخ اعلام کرد که تهران برای تبادل زندانی با واشنگتن آماده است. امیرعبداللهیان افزود: «ما معتقدیم که تبادل زندانیان یک مسأله بشردوستانه است... این موضوع به توافق هسته‌ای ارتباط ندارد. ما می‌توانیم این کار را فوراً انجام بدهیم.»
یک ماه پس از این موضع‌گیری هم سخنگوی وزارت خارجه کشورمان پیرامون این موضوع گفت: «اجازه ندادیم مسائل گفت‌وگوها در وین بر سرنوشت انسان‌ها تأثیر بگذارد. بازداشت اتباع ما به بهانه دور زدن تحریم‌ها توسط امریکا و متأسفانه با مداخله و همراهی برخی کشورهای اروپایی انجام شده و برای ما اولویت داشته و مذاکرات و گفت‌وگوها جدی بوده و تفاهماتی داشتیم و امیدواریم طرف مقابل آماده اجرایی کردن این گفت‌وگوها باشد.»
حالا در شرایطی که به نظر می‌رسد امریکا در تردید خود برای تصمیم‌گیری پیرامون مذاکرات احیای برجام دست و پا می‌زند با نادیده گرفتن همه تفاهماتی که پیشتر با ایران درباره موضوع تبادل زندانی به آن دست یافته بود، تلاش می‌کند دست پیش بگیرد. اما در این میان نباید فراموش کند که ابتدا باید برای بازگشت به توافقی که خودسرانه از آن خارج شده و هزینه‌های زیادی هم بابتش متحمل شده بود، نسخه قابل علاجی پیدا کند.