چند قدم مانده به «پارک»!

حمیده امینی فرد
خبرنگار
آیا تا به حال قدم‌هایتان را تا رسیدن به یک پارک کوچک  یا بوستان بزرگ در تهران شمرده‌اید؟ استانداردها به جای قدم‌هایتان، زمان 15 دقیقه را یک زمان استاندارد برای دسترسی به فضای تفرجی اعلام می‌‌کند، اما در تهران با توجه به پراکندگی بوستان‌ها و پارک‌ها هنوز این زمان احصا نشده است. آمارهایی که چند سال پیش از بوستان‌های تهران منتشر شده، نشان می‌‌دهد حدود 2 هزار و 200 بوستان وجود دارد که تقریباً 11 درصد  مساحت تهران را شامل می‌‌شود اما معلوم نیست دسترسی شهروندان به بوستان‌ها در همه محلات تا چه اندازه عادلانه است! بنابراین باید پرسید مدیریت شهری جدید در این 8 ماه برای رفع این نابرابری چه اقداماتی انجام داده است؟ شهروندان تهرانی می‌‌خواهند بدانند در شهری که حالا به مشکل آلودگی هوایش، ریزگردها و غبار هم اضافه شده است، شورای ششم و شهرداری چه برنامه‌هایی برای کنترل و مدیریت فضای سبز این ابرشهر پرچالش دارند؟ شهردار تهران البته هفته گذشته در نخستین نشست خبری‌اش در پاسخ به «ایران» از حساسیت‌هایش برای دنبال کردن موضوع فضای سبز گفت و قول‌هایی داد که قرار است سرانه فضای سبز افزایش یابد. به گفته او در تهران حدود ۴۶ هزار هکتار فضای سبز پیرامونی و حدود ۱۳ هزار هکتار فضای سبز درون شهری وجود دارد که برای نگهداشت ۵۹ هکتار فضای سبز، منابعی هزینه می‌شود اما به هیچ وجه به ازای قیمت آن از شهروندان هزینه‌ای دریافت نمی‌شود.
 سهم هر تهرانی 5‌.‌16 متر فضای سبز شهری
مهدی بابایی، عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «ایران» سرانه فضای سبز درون‌شهری را 5‌.‌16 متر اعلام می‌‌کند و می‌‌گوید که این سرانه با احتساب پارک‌های جنگلی و کمربند سبز تهران برای هر نفربه 25 متر مربع هم می‌‌رسد.
با این حساب اگر بخواهیم  به سرانه‌ای که در طرح جامع تهران به آن اشاره شده است نگاهی بیندازیم می‌‌بینیم که این عدد بسیار بیشتر از 15 متری است که براساس استانداردها تعیین شده است. با این همه همچنان برخی از مناطق تهران ازکمبود فضای سبز رنج می‌‌برند! علت از زبان بابایی به پراکندگی فضای سبز در سطح مناطق تهران برمی‌‌گردد، چراکه حالا بعضی از مناطق تهران نزدیک به 25 متر فضای سبز دارند و در مقابل بعضی مناطق و محلات با کمتر از سرانه استاندارد دست و پنجه نرم می‌‌کنند.
بابایی در پاسخ به این سؤال، از کاشت هزار و 250 هکتار درخت کم مصرف و مقاوم به خشکی با توجه به بحران آب در رینگ سبز تهران خبر می‌‌دهد و می‌‌گوید: «هم اکنون در داخل شهر تهران به دنبال توزیع عادلانه هستیم و مهم‌ترین اقدام ما تغییر رویکرد از سطح مناطق به محلات است. ما رویکرد محله محور را در دستور کار داریم، البته حدود نیمی از محلات ما از نظر سرانه فضای سبز وضعیت متوسط رو به خوب دارند، اما در مقابل مثلاً در منطقه 11 منطقه‌ای وجود دارد که سرانه فضای سبز آن از 50 سانتیمتر هم کمتر است. براین اساس تلاش کردیم تا سرانه محلات را احصا کنیم و به عدالت دراین زمینه نزدیک شویم.»
به گفته او این میزان درختکاری موجب شده تا به سرانه فضای سبز یک و نیم متر اضافه شود، البته نهال‌هایی که کاشته شده معمولاً یک تا دو نیم ساله است.
در کنار سرانه فضای سبز البته سرانه تفرجی هم موضوع مهمی است که نباید نسبت به آن بی تفاوت بود. میزان دسترسی عادلانه شهروندان به پارک و بوستان‌ها حالا به یکی از شاخص‌های ارزیابی میزان کیفیت زندگی در شهرها تبدیل شده است.
بنابراین باید پرسید سرانه تفرجی در تهران به ازای هر فرد چقدر است؟ آیا می‌‌توان گفت که هر فرد در تهران بعد از گذشت 15 دقیقه پیاده روی می‌‌تواند به یک پارک یا بوستان برسد؟
بابایی سرانه تفرجی در تهران را حدوداً 10 متر به ازای هر فرد اعلام می‌‌کند و می‌‌گوید: «اینکه هر فرد بعد از چند دقیقه می‌‌تواند به یک تفرجگاه دسترسی پیدا کند، هنوز در تهران احصا نشده است. مثلاً در بعضی محلات شما با 15 دقیقه پیاده‌روی می‌‌توانید به یک بوستان بزرگ برسید و در بعضی دیگر باید زمان بیشتری صرف کنید.»
«جابه جایی» نه! قطع درختان
در آن سوی ماجرا البته باید به سراغ تخلفاتی رفت که موجب شده تا میزان سرانه فضای سبز در تهران کاهش یابد؛ تخلفاتی همچون قطع و خشک کردن درختان برای ساخت و ساز در مناطق مختلف تهران.
پایتخت‌نشین‌ها بخوبی به خاطر دارند وضعیت درختانی را که در مناطق شمالی، غربی و حتی مرکزی تهران بارها در حین ساخت و ساز و توسعه پروژه‌های عمرانی شهری، به یکباره قربانی خشک شدن‌های اجباری و حتی آتش‌سوزی‌های عمدی شدند تا به جایشان ساختمان رشد کند. از طرفی سیاست جابه جایی درختان هم حالا به موضوع بحث برانگیزی تبدیل شده که معلوم نیست کی قرار است به نتیجه برسد چراکه هم اکنون به جای واژه «قطع» درختان، از کلمه «جابه‌جایی» استفاده می‌‌شود که چون معمولاً اصولی و درست انجام نمی‌شود نتیجه همان نابودی درختی است که فرقی نمی کند به چه بهانه‌ای از خاک جدا شده است! نمونه آن هم جابه جایی درختان یک بوستان در منطقه چیذر تهران بود که بعدها مشخص شد به منطقه قیطریه منتقل شده و البته شهرداری توضیح داد که زمین آن هم جزو زمین‌های بی دفاعی بوده که برای تصرف نشدن درختکاری شده است.
سوده نجفی عضو شورای ششم هم البته چندی پیش در صحن شورا از قطع درختان سبز دو لاین شمالی و جنوبی راه آهن تهران-اهواز در منطقه ۱۷ به بهانه ساخت زیرگذر توسط شهرداری منطقه خبر داده بود. قطع درختانی که بعدها به جابه‌جایی تغییر نام داد و البته مشخص نشد در نهایت چند اصله درخت به این شکل از بین رفته یا نرفته است. جالب اینکه منطقه 17 جزو مناطقی محسوب می‌‌شود که سرانه فضای سبز پایین‌تری دارند، البته اگر خبر این جابه‌جایی درست باشد هم باید به گفته‌های مهدی عباسی دیگر عضو شورا در جلسه سی‌ام فروردین ماه امسال استناد کرد که دو موضوع «زمان جابه‌جایی» و «عدم تقاضای قطع و جابه‌جایی در کمیسیون ماده 7» را مطرح کرده بود.
او گفته بود: «من نماینده شورا در کمیسیون ماده ۷ هستم و اعلام می‌کنم که به هیچ وجه تقاضای جابه جایی مطرح نشده است. این در حالی است که کمیسیون ماده ۷ متولی ارائه صدور جابه جایی درختان است و اگر هم این تقاضا در کمیسیون ماده ۷ مطرح می‌شد رأی ما این بود که در فصل مناسب یعنی زمستان که درختان در خواب هستند جابه‌جایی صورت گیرد و شهردار منطقه یا شهرداری اجازه ندارد خودسرانه برای جابه جایی کاری انجام دهد.»
توضیح شهردار تهران هم در این باره خواندنی است: «برخی  لکه‌های فضای سبز وجود دارد که اگر  در توسعه شهری و بارگذاری انجام شود  آسیب جدی می زند. در زمینه سلسله باغ‌ها که از دستگاه‌های نظارتی مجوز گرفته‌اند، قدرالسهم مالک به‌طور میانگین 30 درصد بارگذاری کند تا فضای سبز تهران و الباقی باغ‌ها دست نخورده باقی بماند. همچنین برای ایجاد پروژه‌ها نیاز به جابه‌جایی درختان است و این نفی فضای سبز نیست. در واقع درختانی را که در مسیر اجرای پروژه‌ها قرار دارند  جابه‌جا می‌کنیم و این ضدیتی با فضای سبزندارد بلکه صیانت از فضای سبز است.»

جریمه‌ها بازدارنده است
نزدیک شدن جریمه قطع درختان به دیه انسان که هم اکنون بالای 200 میلیون تومان تخمین زده می‌‌شود، موجب شده تا سازنده‌ها برای قطع درختان حساسیت بیشتری نشان دهند چراکه حتی این ساخت و سازها در تغییر اقلیم درختان هم نقش داشته است به طوری که بنا به گفته برخی کارشناسان محیط زیست، چنارهای خیابان ولیعصر از پارک وی به بالا، سرسبزتر از چنارهای سمت میدان راه آهن است. امسال البته نرخ جریمه افزایش نیافته چون به اعتقاد برخی مدیران شهری به اندازه کافی بازدارنده بوده است. هم اکنون حساب مستقلی در شهرداری تهران وجود دارد که جرایم حاصل از آن برای توسعه فضای سبز استفاده می‌‌شود.
بابایی، عضو شورا به «ایران» درباره تملک باغاتی می‌‌گوید که در سال گذشته به سرانه فضای سبز برخی مناطق اضافه کرده‌اند.
او می‌‌گوید: «سال گذشته براساس بودجه مصوب 300 میلیارد تومان، 20 هزار مترمربع در مناطق و محلات کم برخوردار باغ تملک شده است. باغ «نظر» و «اسلامبولچی» و «حکیم» در منطقه 10 و «سبلان» و «مهتاب» در منطقه 8 از جمله آنهاست.»
به گفته او با توجه به افزایش 40 درصدی نرخ عوارض حاصل از قطع اشجار در سال 1400 نسبت به سال 1399، به نظر می‌‌رسد قطع درختان کمتر شده است. در سال 99، 298 میلیارد تومان درآمد حاصل از عوارض بوده، در صورتی که این عدد در سال 1400 به حدود 257 میلیارد تومان رسیده و حدود 40 میلیارد تومان کاهش یافته است.
هم اکنون مناطق 7،8، 10،11 و 17 جزو مناطق کم برخوردار از سرانه فضای سبز محسوب می‌‌شوند. پایین‌ترین سرانه البته مربوط به منطقه ۱۰ در حدود 20 درصد است که  شهردار تهران قول داده تا با تملک باغات به فضای سبز این کمبود برطرف شود.در مقابل مناطق یک، 2 و 5 بیشترین سرانه را دارند.
جلال بهرامی، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران به «ایران» می‌‌گوید  ساخت 325 بوستان مادر و کودک در 325 محله تهران را در دستور کار قرار داده‌اند البته 27 بوستان سال گذشته افتتاح شده و 325 محله دیگر باقی مانده تا صاحب بوستان مادر و کودک شوند. از طرفی محمد‌هادی علی‌احمدی، شهردار منطقه ۱۳ هم با اشاره به توافق شهرداری  و وزارت دفاع درباره آزادسازی عرصه غیر فعال صنایع جنگ‌افزارسازی ساصد از ساخت بزرگترین بوستان ۱۱۰ هزار متر مربعی در قلب بافت فرسوده این منطقه خبر داده است.
بنابراین باید منتظر ماند و دید که با این بوستان‌ها تا چه میزان به سرانه تفرجی تهران اضافه می‌‌شود. اگرچه سرانه تفرجی و فضای سبز تهران را باید فارغ از جنسیت محاسبه  کرد.