رقابت سخت فیلم‌های کم‌خرج با آثار پرهزینه

وصال روحانی/‌ پس از مدت‌ها انتظار و تدارک و بررسی، سرانجام از امشب (سه‌شنبه شب 27 اردیبهشت) جشنواره معتبر فیلم کن فرانسه 2022 آغاز می‌شود تا پس از 12 روز فعالیت و پخش قریب به 450 فیلم عمدتاً تازه در بخش‌های مختلف آن، شنبه شب 7 خرداد با اهدای جوایز بهترین‌ها پایان گیرد.
این هفتاد و پنجمین دوره جشنواره‌‌ای است که همچنان بالاتر از ونیز و برلین پراعتبارترین جشنواره سینمای جهان به حساب می‌آید و اگر فتح اسکار را قله اوج موفقیت در هنر هفتم بدانیم، تصاحب نخل طلای کن که هر ساله به بهترین فیلم این جشنواره تعلق می‌گیرد، دومین توفیق بزرگ در عرصه سینما به حساب می‌آید. امسال 21 فیلم با کسب مجوز شرکت در قسمت مسابقه کن، برای فتح این نخل خیز برداشته‌اند و یکی از آنها اثری تازه از سینمای بالنده ایران به‌نام «برادران لیلا» است که آن را سعید روستایی ساخته و نوید محمدزاده، سعید پورصمیمی و ترانه علیدوستی بازیگران اصلی آن هستند.
«برادران لیلا» ابتدا روز 4 خرداد اولین نمایش خود را در کن تجربه می‌کند و سپس در روزهای 5 و 6 خرداد در سه نوبت دیگر برای علاقه‌مندان پخش می‌شود. روستایی در دهه 1390 فیلم‌های خبرساز و موفق «ابد و یک روز» و «متری شش و نیم» را به جامعه هنر ایران ارزانی داشت و در آن سوی مرزها هم وجهه‌ای برای خود آفرید. اما این اولین باری است که یک فیلم با کارگردانی او در مهم‌ترین بخش (قسمت مسابقه) کن به نمایش در می‌آید و برای رسیدن به نخل طلا دورخیز می‌کند. جایزه‌ای که فقط یک بار به سینمای ایران رسیده و صیاد آن، زنده‌یاد عباس کیارستمی با اثر شاعرانه‌ای همچون «طعم گیلاس» در سال 1997 بوده است.

فصل گرامیداشت فیلم هایی که سال‌ها نادیده گرفته می‌شدند
برای اینکه فاتح نخل طلای امسال را بشناسیم، طبعاً باید منتظر رأی هیأت داوران جشنواره در روز پایانی آن باشیم. اما نتایج سال‌های اخیر کن و نحوه تقسیم نخل طلا و سایر جوایز این جشنواره بین برگزیدگان، گویای تغییری آشکار در رویکردها و انتخاب‌های این جشنواره و مدیران آن بوده است. کن در گذشته دور و نزدیک هم از پاسداشت کارهای متعلق به کشورهای در حال رشد غافل نمانده اما نه به اندازه کافی و چنین فرایندی در جشنواره‌های ونیز و برلین قوی‌تر بوده و شاید به همین سبب و با هدف جذب هر چه بیشتر کشورهای کم برخوردار بوده که کن در سه، چهار سال اخیر بیش از همیشه به آثار زبده و خاص سینمای این کشورها بها داده و جوایز خود را به آنها اهدا کرده است.
کامیابی فیلم‌های «پارازیت» (انگل) از کره جنوبی، «سارقان مغازه» و «ماشین مرا بران» از سینمای ژاپن و «تیتان» از فرانسه در کن، ونیز و برلین در سه، چهار سال گذشته گویای رشد فزاینده این روند در جشنواره‌های نخست دنیا است که حتی مجریان مراسم اسکار را هم وادار به تقلید و گرامیداشت فیلم‌های به ظاهر کوچک و کم هزینه‌ای کرده که سال‌ها در سطح جهان به آنها بی‌اعتنایی می‌شد، اما اینک هم لیاقت این آثار و خالقان آنها و هم کوشش مدیران جشنواره‌ها برای فتح قلوب ملت‌ها و جوامع هنری کشورهای کوچک‌تر ایجاب می‌کند که جوایز این جشنواره‌ها با وفور و تعدادی بیش از گذشته به این قبیل کشورها اعطا شود.
اینها هستند داوران «کن 2022»
چون صحبت از هیأت داوران بخش مسابقه کن شد باید توضیح دهیم که ریاست آن با ونسان لندون بازیگر فرانسوی است و بجز وی 8 عضو دیگر هم دارد که یکی از آنها اصغر فرهادی سینماگر ایرانی است که سال پیش جایزه موسوم به گراندری را که دومین جایزه برتر این جشنواره به حساب می‌آید با فیلم «قهرمان» تصاحب کرد.
سایر اعضای شاخص این هیأت 9نفره، ربه‌کا هال بازیگر و کارگردان زن انگلیسی-امریکایی، دیپیکا پادوکانه هنرپیشه زن هندی، نومی راپاچ بازیگر زن سوئدی، یواخیم تری‌یر سناریست و کارگردان مرد نروژی و جف نیکولز سناریست و کارگردان مرد امریکایی هستند.
برای هر یک از قسمت‌های دیگر این جشنواره همچون معمول هیأت‌های داوری مجزا و با رؤسایی دیگر در نظر گرفته شده‌اند. ریاست هیأت داوری بخش «نوعی نگاه» با والریا گولینو، بازیگر و کارگردان زن ایتالیایی است، هیأت ژوری بخش «دوربین طلایی» را که مختص فیلم اولی‌ها است، روزی دی پالما هنرپیشه زن اسپانیایی هدایت می‌کند و ریاست گروه داوران «هفته بین‌المللی منتقدان» هم با کائوتر بن هنیه سناریست و کارگردان تونسی است. این امر در قسمت‌های موسوم به پریمیر و سینه فونداسیون هم رعایت شده است و آنها هم داورانی متفاوت دارند تا آرایی صادر شود که متناسب با همان فضا و فیلم‌ها است و داوران به سبب قلت تعدادشان و شمار زیاد فیلم‌ها دچار عدم تمرکز و خستگی فکری نشوند و آرایی نامنصفانه صادر نکنند.

دشواری‌های تفکیک بهترین‌ها
«کن 2022» هر رأیی در ارتباط با بهترین فیلم حاضر در بخش مسابقه خود بدهد و چه روند جدید بزرگداشت «کوچک‌ترها» را رعایت کند و چه به سنت گرامیداشت نامدارترها و آثار پرهزینه استودیوهای بزرگ برگردد، با خیل گسترده‌ای از گزینش‌ها و راه‌های انتخاب بهترین‌ها مواجه است و امسال هم نمایشگر فیلم‌هایی است که بیشترین طیف تفاوت و شعاع حرکت را دارند. پرداختن به هر یک از اصول متفاوت جامعه، رخدادهای گوناگون روز و گرایش‌های متعدد هنری در دستور کار اکثر آثار در قسمت‌های مختلف جشنواره امسال قرار دارد و به تبع آن پیش‌بینی چهره و نام فاتحان بسیار سخت است و معلوم نیست در رقابت حاد آثار کوچک با فیلم‌های پرطمطراق نامداران، کدام یک سرفراز خواهند شد.
چنین روندی با شدت بیشتر در بخش جنبی اما مهم «نوعی نگاه» کن هم برقرار است و هیأت داوری این بخش کار دشواری برای تفکیک بهترین فیلم از سایر آثار حاضر در این قسمت دارد و این فشردگی و دشواری تفکیک، در قسمت‌های موسوم به «Premiere»، «دو هفته کارگردان ها» و «نمایش‌های نیمه شب» نیز جاری است. مدیران «کن 2022» بخش پرطرفدار نمایش آثار قدیمی و کلاسیک این جشنواره را هم حفظ کرده و هر روز حداقل دو، سه فیلم برتر و خاطره‌ساز گذشته را که با روش‌های مختلف شیمیایی و کامپیوتری ترمیم و اصلاح کیفیت شده‌اند، برای هنردوستان به نمایش می‌گذارند. فیلم افتتاحیه جشنواره نیز «برداشت‌آخر» ساخته جدید میشل هازاناوی شیوس فرانسوی است که امشب به نمایش در می‌آید و البته نه متعلق به قسمت مسابقه بلکه یکی از آثار منتخب برای بخش خارج از مسابقه است.