رخدادی نو در پاسداشت موسیقی اقوام ایران

فؤاد توحیدی
نوازنده و پژوهشگر موسیقی اقوام ایران
بسیار خوشحالم جشنواره ملی موسیقی و آیین‌های اقوام ایرانی دوره دوم خود را تجربه و برگزار می‌کند، چرا که با توجه به شرایط موجود و اوضاع و احوال موسیقی نواحی ایران، این اتفاق می‌‌تواند بسیار اثرگذار باشد. بنابراین تعدد هرچه بیشتر این گونه جشنواره‌ها در بهتر دیده شدن هنرمندان موسیقی نواحی ایران بسیار مؤثر و ارزشمند است و سبب زنده ماندن و احیای این موسیقی می شود. مانند جشنواره ملی موسیقی و آیین‌های اقوام ایرانی که  دوره نخست آن سال گذشته به دلیل شیوع کرونا با حضور تعداد معدودی نوازنده برگزارشد، اما خوشبختانه امسال شرایط کمی بهتر شده و این جشنواره به صورت حضوری برگزارمی‌شود.
 درخصوص تفاوت این جشنواره با جشنواره موسیقی نواحی ایران باید بگویم، جشنواره موسیقی نواحی ایران در برگیرنده تمامی گروه‌های موسیقی اقوام ایران است، اما جشنواره ملی موسیقی و آیین‌های اقوام ایرانی، نگاه تخصصی‌تری به این موضوع دارد. به طور مثال تمرکز این جشنواره بر آیین‌های موسیقی اقوام ایران است و آیین‌های هر منطقه به صورت کلی‌تر معرفی می‌‌شود. نکته دیگر افزوده شدن بخش پژوهشی به این جشنواره است که  در این دوره حضور پررنگ‌تری خواهد داشت و قرار است در این خصوص کارگاه‌هایی با حضور افراد محلی و پژوهشگران منطقه برگزار شود که معرف آیین‌های موسیقی اقوام ایران بوده است.
به عقیده من بخش پژوهش مهم‌ترین بخش موسیقی اقوام ایران یا موسیقی دستگاهی است، چرا که موجب می‌‌شود فلسفه و ریشه این موسیقی‌ها به درستی معرفی و مشخص شود. به طور مثال در بخش موسیقی اقوام ایران چون مفهوم و فلسفه آیین‌ها به صورت سینه به سینه به هنرمندان منتقل می‌‌شود، ممکن است برای نسل جدید نامفهوم باشد مانند اجرای رقص خرمنکوب یا رقص قالی کرمان که ریشه در آیین و فرهنگ و هنر کشورمان و مفهومی زیبا و نمادین دارد. این درحالی است که نسل جدید تنها حرکات اجرایی آن را می‌‌بینند و براین اساس از دیدگاه من پژوهش و معرفی این آیین‌ها نه تنها  درک و دریافت آن را جذاب‌تر خواهد کرد بلکه موجب صیانت و حفظ این آثار می شود.
اما متأسفانه در بخش پژوهش چندان غنی نیستیم. در تمام دنیا به بخش پژوهش و پژوهشگران بودجه اختصاص می‌‌دهند و حمایت می‌‌شوند اما در ایران این موضوع کمتر مورد توجه بوده و افرادی که در این زمینه فعالیت می‌‌کنند با عشق و علاقه در این مسیر قرار گرفتند و باید از جیب خودشان هزینه کنند و اکثر پژوهشگران و افرادی که در این زمینه فعالیت داشتنداز ادامه راه صرف نظر کردند.
خود من به شخصه 30 سال تمام درآمدم را صرف پژوهش‌های مناطق مختلف کشور کردم و سختی‌ها و دشواری‌های بسیاری را حس کردم. نکته دیگر مبحث آموزش جدی در این زمینه است. پژوهشگرانی که در این رشته تحصیل می‌‌کنند اغلب به تحصیلات آکادمیک بسنده می‌کنند و کمتر فعالیت میدانی دارند. درحال حاضر در دانشگاه‌ها رشته اتنوموزیکولوژی تدریس می‌‌شود که مربوط به موسیقی شناسی قومی است و نیاز است حمایت‌های جدی‌تری در این باره صورت بگیرد نه اینکه تنها به حضور دانشجویان در چند جشنواره اکتفا کرد خصوصاً این موسیقی که سینه به سینه حفظ شده و باید به درستی منتقل شود و  باید در این زمینه پژوهش و تحقیقات بسیاری انجام بگیرد.
در هر حال برگزاری چنین جشنواره‌هایی بسیار مهم است، چرا که موجب دیده شدن هنرمندان می‌شوند و حس دیده شدن این انگیزه را در آنها به وجود می‌‌آورد که وجود دارند و تکریم و تشویق می‌‌شوند و باعث ترغیب کارهایشان است.
نکته آخر این است که حس می‌‌کنم یک تعداد افراد مشخص در همه جشنواره‌ها حضور دارند اگرچه حضور این افراد مغتنم است اما چه بهتر که دیگر گروه‌هایی که کارشان ضعیف‌تر است هم شرکت داده شوند تا سطح کارشان ارتقا یابد و موسیقی منطقه احیا شود.