عالم روشن‌اندیش و متواضع

حجت‌الاسلام دکتر رضا غلامی
رئیس مؤسسه مطالعات اجتماعی و فرهنگی

​​​​​​​1. مرحوم آیت‌الله فاطمی‌نیا جزو روحانیون عالم، روشن‌اندیش و خدوم جامعه ما بود که سخنان او در بین طیف‌های مختلف جامعه جذاب و دلنشین بود. دو نکته کلیدی در اینجا وجود دارد: یکی به «روشن‌اندیشی» مرحوم فاطمی‌نیا بازمی‌گردد و دیگری به «محبوبیت و جذابیت» او در بین طیف‌های مختلف مردم.
واقعیت این است که آیت‌الله فاطمی‌نیا یک روحانی تنگ‌نظر و متحجر نبود. او علاوه‌بر آنکه همواره آغوش خود را برای دانستن بازمی‌کرد، درک نسبتاً خوبی از واقعیت‌های زمانه داشت و مبتنی بر اصول، در مواجهه با این واقعیت‌ها از خود انعطاف نشان می‌داد. مهم‌تر اینکه، هم خود اهل نقد بود و مرعوب شهرت‌زدگی و تقدس‌گرایی نمی‌شد و هم با نقد عالمانه خود مشکلی نداشت.
مرحوم فاطمی نیا در میان طیف‌ها و اقشار گوناگون مردم جذاب و اثرگذار بود. این، یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد فاطمی‌نیا به حساب می‌آمد که طیف‌های گوناگون جامعه با هر طرز فکر و ظاهری، با او براحتی ارتباط برقرار می‌کردند و با احساس وجود صدق و صفا و یکرنگی در سخن و رفتار ایشان، تحت تأثیر کلام او قرار می‌گرفتند. ایشان، خود را در جزیره‌ای کوچک محبوس نکرده بود و جامعه را بر اساس شاخص‌های سطحی و ظاهری، به دو دسته «دیندار» و «بی‌دین» تقسیم نکرده بود. با همه مردم براحتی ارتباط برقرار می‌کرد و از هیچ تلاشی برای حل گره‌های فکری و دینی آنان دریغ نداشت.

2. آیت‌الله فاطمی‌نیا توأم با مطالعه، مستند و محتاطانه سخن می‌گفت. هر حرفی را براحتی به زبان نمی‌آورد و اصرار بر مستندسازی سخنان خود داشت. او در بیان واقعیت‌ها بویژه افشای موهومات و خرافات ترسی نداشت و در بسیاری از سخنان خود شجاعانه انحراف‌ها، کج‌فکری‌ها و کج‌روی‌هایی که در فکر یا عمل دینی مردم رخ نموده را گوشزد‌ و با آنها به صراحت به مقابله برمی‌خاست.
مرحوم فاطمی‌نیا جدای از تسلط خوبی که به مباحث تاریخ اسلام داشت، در دو رشته «علم حدیث» و «علم رجال» جزو محققان برجسته حوزه‌های علمیه شناخته می‌شد و حرف‌های نو و مهمی در این دو عرصه داشت، هر چند در دوران حیات او حرف‌هایش به‌صورت کتاب منتشر نشد.

3. آن مرحوم بسیاری از عرفای بزرگ زمانه خود یا مرتبطین و شاگردان تراز اول آنان را درک کرده بود و در شناخت احوالات جزئی و خاص آنان از خبرگی خاصی برخوردار بود. از مرحوم سید علی آقا قاضی طباطبایی(ره) تا مرحوم علامه طباطبایی(ره)، از مرحوم آیت‌الله بهاءالدینی(ره) تا مرحوم آیت‌الله بهجت(ره). آیت‌الله فاطمی‌نیا شهودات و کرامات اهل حق را به دقت و بدون کم و زیاد و البته برای اهلش بازگو می‌کرد. نه اهل اغراق بود و نه عوام‌زدگی و چهارچوب و ملاک خود در این عرصه را، تنها تعالیم قدسی اهل بیت(ع) در نظر گرفته بود.
فاطمی‌نیا یک روحانی عالم و محبوب بود اما ادعاهای رایج را کنار گذاشته بود و متواضعانه و بدون تکلف، سنگر مسجد و منبر را برای کمک و دستگیری از مردم کف جامعه حفظ کرده بود؛ نه اهل تشریفات بود ونه درخانه خود را به روی کسی بسته بود. در میان مردم می‌زیست و با خوشحالی آنها خوشحال و با ناراحتی آنها ناراحت بود. بر خلاف برخی  روحانیون که یا خودشان به خودشان لقب «آیت‌الله» می‌دهند(!)  یا یک جامعه تخصصی آنان را آیت‌الله خطاب می‌کنند، لقب آیت‌الله فاطمی‌نیا، مدال زرینی بود که از سوی خود مردم به او اعطا شده بود.
یادش گرامی و راهش پر رهرو باد.