عالمِ واعظِ درس‌آموز

دکتر سیدمحسن میرباقری
استاد علوم‌ قرآن و حدیث

مرحوم آیت‌الله سید عبدالله فاطمی‌نیا عالمی با تقوا و دلنشین برای مردم و محبوبِ دل‌ها بود. آنچه بیش از همه باعث محبوبیت او در میان مردم می‌شد منبرهای فرهنگی و تبلیغی ارزشمند و پرمحتوا و روحیه مردم‌مدار این عالم و واعظ ربانی بود. در توصیف ویژگی‌های منبر ایشان، به‌طور خلاصه به هفت نکته می‌توان اشاره کرد:
1. منبر مرحوم آیت‌الله فاطمی‌نیا، منبری اخلاقی و تربیتی بود و بر مباحث تربیتی بسیار تأکید داشت. به همین دلیل از ایشان به‌عنوان «معلم اخلاق» می‌توان یاد کرد.
2. منبر ایشان «اعتقادی» بود. در عین حال که به مسائل معرفتی و عمیق در مواعظ خود التفات داشت اما همه این مباحث را در چهارچوبی عقیدتی ارائه می‌کرد و بر این حوزه توجه خاص داشت. ایشان در معرفتِ دینی اخلاقی و عقلانی به درجه اجتهاد رسیده بود.
3. سومین ویژگی منبر آیت‌الله فاطمی‌نیا که از اهمیت بالایی هم برخوردار است، خلوص در گفتار بود. حرف ایشان برآمده از دل بود از همین رو، بر دل‌ها هم می‌نشست و همین ویژگی باعث محبوبیت او در بین مردم و حتی عالمان و متخصصان دینی شده بود. برخی، در مواعظ و منبرهای خود از سر اعتقادشان از امامت «می‌گویند» اما برخی از واعظان هم هستند که امامت از وجودشان «تراوش می‌کند». منبرهای آیت‌الله فاطمی‌نیا از چنین ویژگی‌ خاصی برخوردار بود.
4. این عالم فرزانه، اهل عمل بود؛ یعنی به آنچه در منبرهای خود می‌گفت عمیقاً اعتقاد داشت و خود نیز به آنها عمل می‌کرد؛ از این‌رو می‌توانیم او را «واعظ عامل» بخوانیم. «حکمت عملی» در سلوک اخلاقی و علمی ایشان نمودی بارز داشت.
5. ایشان اطلاعات و مطالعات وسیعی داشت و در مواعظ خود از این عقبه دانشی استفاده می‌کرد و به ارتقا و رشد مخاطب خود اهتمام و التزام بسیاری داشت. به همین خاطر، رهبر معظم انقلاب هم از ایشان به‌عنوان «عالمِ واعظِ درس‌آموز» یاد می‌کنند.
آن مرحوم در «علم رجال» و «علم حدیث» از جایگاه والایی برخوردار بود و با بسیاری از علما و عرفا مأنوس بود و اطلاعات و خاطرات دست اولی از آنان ارائه می‌کرد. آیت‌الله فاطمی‌نیا سخن بدون منبع نمی‌گفت، اصرار به استناد به منابع داشت و همین امر به کلام ایشان سندیت خاصی می‌بخشید. ایشان همچنین، به تصحیح و تحقیق متون دینی هم اهتمام داشت.
6. بیان دلنشین و عامه‌فهم آیت‌الله فاطمی‌نیا، یکی دیگر از ویژگی‌های منبرهای ایشان بود، چرا که از جمله‌پردازی‌های لطیف و تأثیرگذار بهره می‌گرفت؛ به گونه‌ای که افراد در سطوح و طبقات مختلف مخاطب ایشان می‌شدند. کلام‌شان همراه با خضوع و تواضع بود. به تعبیری، ایشان عالمی بود که با زبان مردم سخن می‌گفت به همین دلیل منبرهای او همیشه پرمخاطب بود.
7. آیت‌الله فاطمی‌نیا بسیار دلسوز و متعهد بودند و با جدیت و عشق به مسئولیت اجتماعی که عهده‌دار شده بودند، التزام داشتند. ایشان به هدایت مردم اهتمامی جدی داشت و از آنجا که موقعیت‌شناس بودند، بخوبی تشخیص می‌دادند که نیاز امروز جامعه چیست و متناسب با آن نیاز، به تزریق مباحث فکری و عقیدتی در جامعه می‌پرداختند تا به سهم خود از میزان خلأهای معرفتی و عقیدتی بکاهند و به شبهات پاسخ دهند و می‌کوشیدند تا تصویری اخلاق‌مدارانه از دین ارائه کنند.