هیچ احدالناسی غیر از وزارتخانه حق کاوش ندارد

زیست بوم-وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی  کشور به مسأله «حق کشف» واکنش نشان داد. تعیین بودجه برای پرداخت حق کشف نخستین‌بار در زمان دولت سابق و همزمان با ریاست علی‌اصغر مونسان مطرح شد. باستان‌شناسان و کارشناسان حوزه میراث فرهنگی همان زمان در گفت‌و‌گو با «ایران» حق کشف را تشویق مالی برای هجوم قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز به محوطه‌های باستانی و تاریخی دانستند. انتقاد کارشناسان باعث شد تا موضوع حق کشف از سوی مسئولان وقت میراث فرهنگی کنار گذاشته شود. چندی پیش بود که فرمانده یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور دوباره از تعیین بودجه برای حق کشف خبر داد. این بار هم انتقاد باستان‌شناسان را در پی داشته است.
حالا «عزت‌الله ضرغامی» در حاشیه نشست جامعه هتلداران، حفاری (کاوش‌های باستان‌شناسی) را وظیفه انحصاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی می‌داند و می‌گوید: «هیچ دستگاهی، نه دولتی، نه حاکمیتی و نه اشخاص حقیقی اجازه حفاری برای کشف دفینه و اشیای تاریخی ندارند و قطعاً خلاف قانون است و باید توسط ما [وزارتخانه] انجام شود. مجوزش را ما باید بدهیم و ضوابطی هم برای این کار داریم.»
او می‌گوید: «اگر هر کسی در حین فعالیت دیگری به گنجینه و دفینه رسید، درخواست می‌کنیم آنها را بلافاصله تحویل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بدهد. ما برای کسانی که به آثار باستانی دسترسی پیدا کرده  و کشف می‌کنند، حتماً به‌عنوان همکاری با وزارتخانه برنامه تشویقی داریم، اما به منزله این نیست که هر کسی خودش جایی را حفاری کند و اثری را کشف کند. این اقدام صددرصد خلاف قانون است.»
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همچنین درباره خلأ این دستورالعمل که شاخص و ضابطه‌ای برای اثبات «کشف تصادفی» ندارد و زمینه را برای جویندگان گنج فراهم می‌کند تا زمین‌هایی را تنها به انگیزه گنج‌یابی خریداری کنند و با خیالی آسوده حفاری کنند، می‌گوید: «این کار حتماً خلاف قانون است. ما به طور دائم گزارش‌های کشفیات را اعلام می‌کنیم. اینها مربوط به همین افرادی است که زمین‌هایی را می‌خرند و غیرقانونی حفاری می‌کنند و دنبال کار نادرست و خلاف هستند. حتماً با این افراد برخورد می‌کنیم، قانون هم برخورد می‌کند. گاهی هم گزارش‌های ناراحت‌کننده‌ای می‌رسد مثل نمونه‌ای که در گورستان کلیمیان اتفاق افتاد که طبق گفته نماینده آنها در مجلس، این گورستان (به انگیزه یافتن آثار تاریخی) شخم زده شده است و سگ‌ها استخوان مردگان از خاک بیرون آمده را به دهان گرفته‌اند. ما حتماً با این موارد برخورد می‌کنیم.»
او در جمع همکاران خود در وزارت میراث فرهنگی خطاب به آنان گفت:«هیچ بنی بشری در هیچ جایگاه مسئولیتی حق ندارد در مأموریت‌های شما دخالت کند. اکتشاف، حفاری، شناسایی و اقدام به استخراج، همه باید براساس ضوابط دقیق میراث فرهنگی، توسط کارشناسان میراث فرهنگی و با مجوز وزارتخانه انجام بگیرد. کسی حق ندارد جایی را بکند و بگوید من مثلاً از وزارت اطلاعات هستم و ایشان هم از دادستانی آمدند! اصلاً از این خبرها نیست. اینها می‌روند یک جایی را حفاری می‌کنند، مدیرکل ما هم در جریان نیست.»
او خطاب به مسئولان میراث فرهنگی در سراسر کشور می‌گوید:«آنجایی که احساس می‌کنید مأموریت شما دارد زیر سؤال می‌رود و دستگاه دیگری به خاطر قدرتی که دارد مدیریت شما را تهدید می‌کند و می‌گوید ما وظیفه داریم و شما دخالت نکن، حتماً آنجا بایستید، به ما اطلاع بدهید و برخورد قاطع کنید. کما اینکه هر وقت این کار را کردید بسرعت نگاه‌ها عوض شد، عذرخواهی کردند و گفتند ببخشید.»
ضرغامی گفت: «بعضی‌ها هم واقعاً نمی‌دانند وقتی جایی را می‌خواهند صرفاً برای دفینه بکنند صرفاً ما باید اجازه بدهیم. واقعاً نمی‌دانند، وقتی توضیح می‌دهید حواسشان جمع می‌شود. همه هم انگیزه باطل ندارند.»
هر دستگاهی که خانه تاریخی بخرد حق تغییر در آن را ندارد
ضرغامی در حاشیه نشست جامعه هتلداران به بحث تغییر وسعت طرح شاهچراغ از ۵۷هکتار به ۳۶۰هکتار و موافقت پژوهشگاه میراث با طرح تفصیلی آن، واکنش نشان داد و درباره خرید پنهانی برخی املاک ثبتی در بافت تاریخی شیراز به انگیزه اجرای طرح بین‌الحرمین شیراز، گفت: در این باره چیزی نمی‌دانم، ولی تملک جزو برنامه‌های ما است. اگر دستگاهی ۲۰۰ملک را تملک کند خیلی خوب است چون ما پول نداریم، وگرنه این کار را انجام می‌دادیم.
ضرغامی درباره احتمال مطرح شده از سوی افراد مطلع و پیگیر مبنی بر اینکه انگیزه این تملک‌ها تخریب است، گفت: «درباره خانه‌های بافت تاریخی شیراز هر اتفاقی بیفتد، اول باید تملک شود؛ حالا اگر دستگاهی خواب‌نما شده و ۴۰خانه خریده است، ۸۰خانه بخرد، اما به آن بناها نمی‌تواند دست بزند. هر خانه‌ای که در بافت تاریخی است، بخواهند به آن دست بزنند و تخریب شود، خلاف قانون است؛ چه کار اشخاص حقیقی باشد چه حقوقی یا حاکمیتی.» ضرغامی درباره اطلاعیه‌های کشور کانادا و فرانسه به شهروندانش برای عدم سفر به ایران هم گفت: «موضع‌گیری امریکایی‌ها، کانادایی‌ها و فرانسوی‌ها را در این دو هفته ببینید که چقدر بر طبل ایران‌هراسی می‌کوبند، رسماً اطلاعیه می‌دهند که کسی ایران نرود، چون آنها احساس می‌کنند گردشگری در ایران در حال رونق گرفتن است. هر وقت دیدید ایران‌هراسی جدی شده بدانید گردشگری درحال رونق گرفتن است، از گذشته همین روال بوده است.»