پژوهشی خوش‌خوان

مهدی صفایی
نویسنده
​​​​​​​
کتاب «داستان بریده بریده» روایتگر و قصه‌گوی یکی از مهم‌ترین و ماناترین برهه‌های تاریخ اسلام است که اثری بی‌بدیل بر مسیر تاریخ و زندگی مسلمانان گذاشته است. این کتاب داستان خود را از واپسین روزهای حیات معاویه یعنی ماه رجب سال 60 هجری قمری شروع می‌کند و در روزهای بعد از واقعه حره، یعنی ذی الحجه سال 63 هجری قمری به پایان می‌رساند. واقعه کربلا در آغاز سال 61هجری به‌عنوان مهم‌ترین حادثه‌ای که در این بین اتفاق افتاده، محور اصلی داستان بریده بریده است. مهم‌ترین ویژگی این کتاب که آن را از سایر کتاب‌های تاریخی جدا می‌کند، بیان وقایع تاریخی به زبان محاوره و دوستانه است که معمولاً در داستانگویی از آن استفاده می‌شود و این زبانی خارج از عرف کتاب‌های تاریخی است. 
این نوع نگارش سبب افزایش سرعت مطالعه شده و برای خواننده قرابت بیشتری با وقایع تاریخی ایجاد می‌کند. 
منابعی که در این کتاب از آنها استفاده شده، منابع تاریخی موجود تا سده هشتم هجری است که به گفته نویسنده از کم‌ترین تحریف و دستکاری برخوردار بوده و منابعی موثق محسوب می‌شوند. 
نویسنده در کتاب تلاش کرده است تا به صورتی جزئی و گاهی مفصل، تا جایی که اطلاعات منابع تاریخی اقتضا می‌کند، به بیان علل و عوامل شکل‌گیری رخدادهای مهم نیمه دوم سده اول هجری بخصوص حادثه عاشورا، وضعیت شهرهای مختلف اسلامی در زمان حکومت یزید و وضعیت مسلمانان و تأملات درونی آنان در آن دوران بپردازد.
داستان بریده بریده، حدوداً از 237 داستان کوتاه تشکیل شده و در کل، یک حادثه اصلی را به‌صورت خطی روایت می‌کند.کتاب از زمانی آغاز می‌شود که معاویه در بستر مرگ افتاده و یزید را احضار می‌کند تا حکومت را به او بسپارد. معاویه به فرزندش توصیه‌هایی می‌کند و نحوه تعامل با مردمان شهرهای مختلف را به او گوشزد می‌کند. زمینه تاریخی کتاب، از همین آغاز برای خواننده آشکار می‌شود. معاویه در هنگام مرگ به یزید توصیه می‌کند که مراقب چند نفر باشد که یکی از آنها حسین بن علی(ع) است که در مدینه زندگی می‌کند.
یزید پس از نشستن بر تخت، به فرماندار مدینه، ولید بن عُتبه نامه نوشته و از او می‌خواهد که از مردم مدینه بیعتی دوباره بگیرد و طی نامه‌ای سرّی از او می‌خواهد که از عبدالله بن عمر، عبدالرحمان بن ابی بکر، عبدالله بن زبیر و حسین بن علی جداگانه بیعت سفت و سختی بگیرد. این ماجرا، طلیعه کشمکش‌های اصلی داستان است. نویسنده در ادامه، ماجرای بیعت نکردن امام حسین(ع) و خروج او از مدینه به سمت مکه و نیز حوادثی را که در مکه برای آن حضرت رخ داد، با استفاده از منابع تاریخی با جزئیات و ریزبینانه بیان می‌کند. پس از اینکه امام از نامه‌های مردم عراق برای دعوت آن حضرت به کوفه مطلع می‌شود، مسلم بن عقیل را برای گرفتن بیعت با آنان و راستی آزمایی ادعای آنها به کوفه می‌فرستد. شهادت مسلم در کوفه و سپس حرکت امام از مکه به سمت عراق و حوادث مربوط به این دوره و سپس اتراق امام و یارانش در کربلا، بخش‌های بعدی این کتاب هستند که نویسنده روایت کرده است.
امام حسین(ع) و یارانش در کربلا در جنگی نابرابر از سوی سپاهیان یزید به شهادت می‌رسند و امام زین العابدین(ع) که بیمار بوده، به همراه قافله اسرا به شام برده شده و سپس روانه مدینه می‌شوند. اتفاقاتی که در راه شام و مدینه و نیز در قصر یزید رخ می‌دهد، در این بخش به تفصیل بیان شده است و ویژگی‌های مثبت و مهم کتاب است. 
بخش پایانی کتاب نیز به بازگویی واقعه حَرّه می‌پردازد که طی آن سه سال بعد از واقعه عاشورا، مردم مدینه به رهبری عبدالله، فرزند حنظله غَسیل الملائکه، بر ضد حکومت یزید قیام می‌کنند و یزید با بی‌رحمی و خشونت تمام آنها را سرکوب می‌کند. نویسنده منبع هر فصل را در انتهای کتاب آورده و نیز بخشی را به نام کتابنامه در پایان کتاب گنجانده است که اطلاعات خوبی از کتاب شناسی واقعه عاشورا را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. در پایان به‌نظر می‌رسد این کتاب برای فردی که قصد دارد اتفاقاتی را که منجر به شهادت امام حسین(ع) شد مطالعه کند و در عین حال به‌دنبال اثری روان و خوش‌خوان است که بر پایه اسناد مورد اعتماد نوشته شده باشد، مناسب است.
کتاب «داستان بریده بریده» به قلم علیرضا نظری خرم به رشته تحریر درآمده و توسط انتشارات کتابستان معرفت نیز منتشر شده است.