رازهای برقراری ارتباط مؤثر با فرزندان

شهرزاد عبدیه
روانشناس

​​​​​​​برقراری رابطه مناسب و صحیح با فرزندان در هر سنی در تربیت موفقیت‌آمیز والدین نقش بسیار مهمی دارد. پدرها و مادرها نه تنها لازم است بدانند چه کارهایی را باید انجام بدهند بلکه بسیار مهم است که نبایدهای ارتباطی را هم بشناسند.
نباید‌های ارتباطی درواقع نکات کلیدی هستند که به ما نشان می‌دهند در مسیر فرزندپروری چه رفتارها و سخنانی به برقراری تعامل مثبت ما و فرزندمان صدمه زده و او را هر روز از ما دورتر و دورتر می‌کند.
رابطه در واقع مانند جاده‌ای دوطرفه، غیرقابل پیش‌بینی و پویا است که ما فقط توانایی کنترل رفتار و گفتار خودمان را داریم و می‌توانیم امیدوار باشیم فرزندمان هم از ما پیروی کند.
در این جاده دوطرفه PMT یا همان «آموزش مدیریت رفتار کودکان به والدین» به کمک ما می‌آید تا ما را در این مسیر پرفراز‌ونشیب و پرپیچ و خم راهنمایی کرده و به برقراری رابطه مؤثر و سالم ما و فرزندانمان کمک کند. تعامل مثبت نخستین گام در PMT است، تعاملی که سنگ بنای روابط سالم و صحیح محسوب می‌شود و از بسیاری از مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان پیشگیری می‌کند. تعامل مثبت سه گام مهم دارد که این گام‌ها شامل داشتن زمانی با کیفیت با فرزندان، گفت‌و‌گوی انعکاسی و محبت فیزیکی است.
بسیار مهم است که والدین بدانند چه رفتارها یا حرف‌هایی می‌تواند به رابطه آنها و فرزندشان صدمه بزند، پس بهتر است همین امروز یک قلم و کاغذ بردارید و لیستی از رفتارها و گفتارهایی را که خودتان احساس می‌کنید آفت‌های رابطه شما و فرزندتان هستند یادداشت کنید. ما هم در اینجا به برخی از این نبایدهای کلامی و غیرکلامی مشکل‌ساز در رابطه شما و فرزندتان اشاره می‌کنیم.
توهین، بی‌احترامی، تحقیر و ناسزاگویی به فرزند یا حتی همسرتان در حضور وی:  به جای همه این رفتارهای مخرب بهتر است در مورد مشکلتان صحبت کنید و اگر عصبانیت چنین اجازه‌ای به شما نمی‌دهد، از روش‌های کنترل خشم بهره بگیرید. اولین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که تا 10 بشمارید و بحث را متوقف کنید تا زمانی که آرام شوید.
نداشتن تماس چشمی هنگام صحبت با فرزند: نگاه یکی از مهم‌ترین ابزارها در برقراری ارتباط است و شما با حذف آن نه تنها یکی از کلید‌های مؤثر ارتباطی را از دست می‌دهید بلکه به طور غیرمستقیم به فرزندتان احساس نادیده گرفته شدن داده و او را تحقیر می‌کنید.
انتقاد زیاد و غر زدن: اگر فکر می‌کنید با انتقادهای وقت و بی‌وقت می‌توانید دلبندتان را به شاهراه موفقیت و خوشبختی هدایت کنید متأسفانه سخت در اشتباه هستید چون این کار نه تنها او را از شما دور می‌کند بلکه باعث می‌شود به شما به‌عنوان یک فرد غرغرو نگاه کند بنابراین دیگر توجهی به صحبت‌هایتان نخواهد داشت.
قطع کردن صحبت فرزندتان: با این کار نه تنها به طور غیرمستقیم به او یادآور می‌شوید برای حرف‌هایش اهمیتی قائل نیستید و به نوعی او را به سکوت دعوت می‌کنید بلکه به او آموزش می‌دهید که او نیز با دیگران چنین رفتار نادرستی داشته باشد و رعایت نوبت را جدی نگیرد.
پیش‌بینی‌های منفی درباره آینده‌اش: شاید شما بخواهید با چنین پیش‌بینی‌هایی او را از عواقب کارهایش آگاه کنید و به نوعی زنگ خطر و هشدار را برایش به صدا درآورید اما باور کنید این پیش‌بینی‌ها نتیجه خوبی به‌ دنبال نخواهد داشت. پیش‌بینی‌های منفی نه تنها مشوق او برای تغییر رفتارش نخواهند بود بلکه او را از شما و مسیر مورد نظرتان دورتر می‌کند.
دعوا و جر و بحث در حضور فرزندان: هر والدی می‌داند که نباید در حضور بچه‌ها دعوا و جر و بحث کند با این حال هر روزه کودکان و نوجوانان زیادی شاهد دعوا و بحث‌های طولانی والدین خود هستند. این بچه‌ها احتمال بیشتری دارد که الگوهای ارتباطی ناسالم مانند بحث و دعوا را در روابط خود با دیگران و حتی والدینشان در پیش بگیرند. دعواها و بحث‌های طولانی والدین، فرزندان را در معرض مشکلات اضطرابی، افسردگی و انواع ترس‌ها قرار می‌دهد.