جنگ‌ها هیچ وقت پیروز ندارند

دکتر مهدی نیک ‌عهد
پژوهشگر حوزه کودک و رسانه

​​​​​​​ استاپ موشن کوتاه مناقشه یا تعارض (Conflict) اثری از هنرمند روسی به نام گری باردین (Garri Bardin) با نام کامل‌تر «گری یاکوفلویچ باردنشتین» با مدت زمان 7 دقیقه است. این اثر در سال 1983 ساخته شده‌است و با آن که سال‌ها از ساخت آن می‌گذرد، موضوع و مسأله‌ای که انیمیشن به آن پرداخته، هنوز کهنه نشده است. این انیمیشن انتقادی و مفهومی، با محوریت جنگ ساخته شده و به‌گونه‌ای استعاری روایتی از شروع مضحک جنگ‌ها و دامن‌زدن کورکورانه به آن و در نهایت عاقبت شوم آن برای طرفین جنگ را بیان می‌کند.
ماجرا اینگونه آغاز می‌شود که در ابتدا ساده‌ترین تفاوت‌ها و تمایزات باعث به‌وجود آمدن مرزبندی‌ها و تفاوت‌های عمیق‌تر می‌شود و در ادامه بر سر اتفاقی مضحک، جنگی آغاز می‌شود و بعد طرفین با نابخردانگی خویش به آتش جنگ دامن می‌زنند و در نهایت این جنگ باعث نابودی هر دو سوی خود می‌شود.
پایان شوم انیمیشن در حالی رقم می‌خورد که در آغاز می‌بینیم که همه آنها عضو یک گروه و در یک مقوله مشترک جای داشتند؛ اما کوچکترین تمایزی اینچنین آنها را به نابودی کشاند. کارگردان خلاق این اثر، این ماجرای استعاری و آموزنده را با تشبیه انسان‌ها به چوب‌های کبریت به نمایش در‌می‌آورد. خاستگاه مشترک تمام چوب کبریت‌ها ما را یاد شعر سعدی شیرازی می‌اندازد که «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند».
توجه به صلح و پیشگیری از جنگ‌، یکی از پررنگ‌ترین مسائلی است که بشر در طول تاریخ همواره به آن پرداخته و از هزاران سال پیش همه تلاش‌ها برای نزدیک‌کردن بشر به صلحی دائمی و پایدار، بی‌اثر بوده است. جنگ، شاید شوم‌ترین و پلیدترین کنش ما انسان‎ها باشد که بنا بر شهادت تاریخ همواره به‌سبب جاه‌طلبی‌ها و زیاده‌خواهی‌ها و گاهی عقده‌گشایی‌های قوم یا کشور یا مردمانی رخ داده است. جنگ‌هایی که امروزه و در دنیای امروز ممکن است باعث نابودی تمام تمدن بشری بشوند.
جنگ‌ها هیچ وقت پیروز ندارند. در واقع وقتی صدای گلوله‌ها برخاست، دیگر صدای گفت‌وگو و مفاهمه خفه شده است و این سقوط انسانیت، مدنیت و تمدن است و نه پیروزی یک انسان بر دیگری.
آنچه دیدن انیمیشن و پرداختن به چنین موضوعی را ضروری می‌سازد، این نکته است که هشدارهای محیط زیستی و علائم و نشانه‌های تغییرات اقلیمی آنقدر جدی هستند که بشر امروزی به جای اینکه به فکر جنگیدن و گسترش مرزهایش باشد، باید به فکر اجماع و همفکری جهانی برای نجات زمین و بقای بشر در کل کره زمین باشد؛ زیرا که ما همه در یک خانه مشترک به‌سرمی‌بریم که افتادن هرکدام از ستون‌های آن باعث ویرانی کل خانه خواهد‌شد و به نظر می‌رسد اگر با همین روال، بر ناقوس جنگ‌ها بکوبیم، دیگر انسانی و مرز و جغرافیایی وجود نخواهد داشت که بر سر آن جنگی صورت بگیرد.
سوای اینکه ایجاد صلح باعث می‌شود انسان‌های کمتری بمیرند و نابودی کمتری به وجود بیاید، صلح و اجماع جهانی در عصر امروز، یک ضرورت اساسی برای اجماع تمام جهان برای نجات زمین و مبارزه با دست‌درازی‌هایمان به طبیعت، کره خاکی و بقای بشر است. ضرورتی که کماکان جاه‌طلبی‌ها مانع آن است. غافل از اینکه بدون این اجماع و صلح جهانی، قطعاً پایان داستان برای ما خوش نخواهد بود.