برای تاریخ بگویید

حسام‌آبنوس
روزنامه‌نگار

​​​​​​​سی آذر سال 1400، خبر درگذشت اولین سفیر رسمی جمهوری اسلامی ایران در یمن، کشوری که زیر شدیدترین تحریم‌ها و حملات رژیم سعودی قرار دارد، منتشر شد. حالا یک سال از درگذشت حسن ایرلو، اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران در یمن می‌گذرد. کسی که فعالیت‌هایش برای جبهه مقاومت و گفتمان انقلاب اسلامی در میان اهالی این حوزه مشهور است. کسی که با درگذشتش، خاطرات و تجربیاتش نیز برای همیشه به نیستی کشیده شد و دست کسانی را که بعد از او بخواهند این راه را ادامه بدهند، خالی ماند؛ خاطراتی که بارها از سوی رهبر انقلاب از آن به‌عنوان «گنج» یاد شده و اگر این گنج‌ها کشف و استخراج نشوند برای همیشه از دسترس خارج می‌شوند. اتفاقی که با گذشت سال‌ها و با وجود تأکید رهبر انقلاب بر اهمیت نگارش و انتشار آنها، هنوز به درستی در میان فعالان عرصه‌های مختلف اهمیت بازگو شدن و نگارش آنها تبیین نشده که این خود جهادی بزرگ می‌طلبد. کسی که در عرصه‌های بین‌المللی فعالیت گسترده‌ای داشت و سفارت ایران در یمن آخرین محل خدمتش در عرصه بین‌المللی بود که با درگذشتش سال‌ها فعالیت تبلیغی و دیپلماتیک برای جمهوری اسلامی در جبهه مقاومت به پایان رسید.
به بهانه سالروز درگذشت او می‌خواهم درباره کتاب «سفیر قدس» خاطرات مرحوم حسین شیخ‌الاسلام سفیر ایران در سوریه حرف بزنم. کتابی که نکات زیادی برای علاقه‌مندان به مباحث بین‌الملل در خود دارد. حتی آنهایی که می‌خواهند درباره تاریخ و فعالیت‌های انقلابی در سال‌های مبارزات علیه پهلوی بخوانند، می‌توانند سراغ این کتاب بروند.
این کتاب از کودکی تا سال‌هایی که منتهی به تأسیس حزب‌الله لبنان و حضور شیخ‌الاسلام در سوریه است نکات بسیاری دارد که هر خواننده‌ای را می‌تواند سرگرم و البته وارد هزارتوی تاریخ معاصر در عرصه بین‌الملل کند. شیخ‌الاسلام در این کتاب که مصاحبه‌های آن توسط محمد رحمانی و حسین چاردوَلی، انجام شده و راضیه حقیقت و محمدحسن روزی‌طلب آن را نوشته‌اند، حوادث و اتفاقات و مشاهداتی را بازگو می‌کند که در نوع خود بکر و تازه‌اند و تصویری دیگر از انقلاب و مبارزه و کار در عرصه دیپلماتیک، پیش چشم خواننده نمایان می‌کند.
«سفیر قدس» روایت‌هایی از تسخیر لانه جاسوسی و اتفاقات بعد از آن در خود دارد که در آن با تحلیل‌های شیخ‌الاسلام از اتفاقات و حواشی، تاریخ با رویکردی تحلیلی برای خواننده عرضه شده است؛ اتفاقی که هم می‌تواند پاشنه آشیل و هم مزیت آن بر سایر کتب تاریخی شفاهی باشد. شیخ‌الاسلام به عنوان مترجم وارد لانه جاسوسی می‌شود و در این کتاب مشاهداتش را ازداخل لانه برای تاریخ بازگو می‌کند، هرچند این کتاب به دلیل فوت ناگهانی مرحوم شیخ‌الاسلام ناتمام می‌ماند، ولی همین اندازه هم به قدری جذاب است که هرخواننده‌ای را ترغیب می‌کند تا کتاب را دنبال کند. مشاهدات او درباره بنی‌صدر و دیگر اشخاص فعال در کتاب دید تازه‌ای برای علاقه‌مندان به تاریخ انقلاب ایجاد می‌کند.
شاید خالی از وجه نباشد اگر به این نکته اشاره کنیم که حسن ایرلو و حسین شیخ‌الاسلام در دوران شیوع ویروس کرونا در جهان، هر دو بر اثر ابتلا به این ویروس جان باختند.