کاهش 2 میلیون نفری مسافر مترو و اتوبوس

حمیده امینی فرد
خبرنگار
 
تعداد مسافران مترو و اتوبوس درمجموع هم‌اکنون به عدد حدوداً 2 میلیون و 400 هزار نفر رسیده است، این درحالی است که اگر بخواهیم با آمار پیش از کرونا مقایسه کنیم، بیش از 4 میلیون نفر روزانه با حمل و نقل عمومی (مترو و اتوبوس) تردد می‌کردند. حتی زمانی، آمار مسافران مترو از عدد سه میلیون نفر هم عبور کرده بود. برخی مدیران شهری در دوره‌های گذشته وعده داده بودند که با راه‌اندازی خطوط 6 و 7 می‌توان ظرفیت متروی تهران را به 10 میلیون نفر در روز هم رساند، اما حالا با افتتاح 7 خط مترو، خوشبینانه‌ترین حالت این است که امیدوار باشیم متروی تهران توان جابه‌جایی 4 میلیون مسافر در روز را داشته باشد.
این روزها درحالی تعداد مسافران مترو به زیر یک میلیون و 500 هزار نفر رسیده که ما در بهمن ماه 99، در دوران کرونا شاهد جابه‌جایی یک میلیون و 100 هزار مسافر در روز هم بودیم. البته تعداد مسافران مترو در اوج کرونا و نگرانی از شیوع بیماری، در یک دوره زمانی به زیر 500 هزار نفر هم رسیده بود، اما کسی تصور نمی‌کرد بعد از پایان کرونا این آمار به دوران اوج خود یعنی بیش از دو میلیون نفربرنگردد!
سرانه استفاده از حمل و نقل عمومی هم‌اکنون در تهران ۳۶ درصد است، یعنی ۶۴ درصد ترددها با خودروی شخصی است، این درحالی است که باید سهم تردد با خودروی شخصی از ۶۴ به ۴۴ درصد برسد. بنابراین سؤال اینجاست کاهش محسوس تعداد مسافران در حمل و نقل عمومی به علت تغییر رفتار اجتماعی مردم بعد از کروناست یا کاهش ظرفیت حمل و نقل عمومی باعث سفرگریزی شهروندان شده است. برخی کارشناسان معتقدند که مردم در دوران کرونا به استفاده از خودروی شخصی عادت کرده‌اند و از آنجا که همچنان برایشان به صرفه است که با خودروی شخصی تردد کنند، میلی به تغییر مد حمل و نقلی خود ندارند و از آن طرف برخی دیگر به کاهش ظرفیت حمل و نقل عمومی به بهانه فرسودگی و نوسازی اشاره می‌کنند و می‌گویند که مردم چاره‌ای به تغییر رفتار ترافیکی خود ندارند! با این‌همه باید سهم مسافران را در جابه‌جایی با مترو لحاظ کرد. یک سر کلاف گره خورده آلودگی هوای تهران که مدارس و دانشگاه‌ها را دو هفته مجازی کرده و نایی برای نفس کشیدن نگذاشته به همین عدم تناسب عرضه با تقاضا برمی‌گردد؛ موضوعی که نباید درباره آن ساده‌انگاری کرد.
در حال حاضر سهم مترو در حمل و نقل عمومی ۱۰ درصد، اتوبوس 6 درصد، تاکسی ون یک درصد، تاکسی سواری ۱۵ درصد و تاکسی‌های اینترنتی 2 درصد است. این درحالی است که ۶۶ درصد سفرها با خودروی شخصی انجام می‌شود. مدیریت شهری قول داده تا سه سال آینده سهم مترو به 15 درصد، سهم اتوبوس، مینی‌بوس و غیره به ۲۰ درصد، تاکسی اینترنتی 2 درصد و سهم تاکسی سواری به 5 درصد کاهش یابد.
کاهش بیش از یک میلیون نفری مسافر در مترو
مهدی عباسی، عضو شورای شهر تهران معتقد است که باید تعداد ناوگان برای کاهش سرفاصله حرکت قطارها افزایش یابد. او با بیان اینکه عرضه و تقاضای سفر همخوان نیست، به «ایران» می‌گوید: «ما در مترو زمانی جابه‌جایی 2 میلیون و 700 هزار مسافر هم داشته‌ایم اما هم‌اکنون این آمار به یک میلیون و 500 هزار نفر کاهش یافته است. اگر به‌دنبال حل مسأله آلودگی هوا هستیم باید به همان عدد 2 میلیون و 700 هزار مسافر در گذشته برگردیم.»
اما چرا با وجود بازگشت به وضعیت تقریباً نرمال هنوز این عدد محقق نشده سؤالی است که عباسی به آن این‌طور پاسخ می‌دهد: «تقاضا وجود دارد، اما با عرضه نمی‌خواند، چون برخی قطارها به علت اورهال از مدار خارج شده است.» با این‌همه مدیرعامل شرکت بهره‌برداری متروی تهران جواب متفاوتی می‌دهد. او با رد اینکه ظرفیت قطارهای متروی تهران به علت اورهال کم شده است، به «ایران» می‌گوید: «میزان مسافران روزانه مترو هم‌اکنون به عدد یک میلیون و 500 نفر رسیده است، پیش از کرونا هم تعداد مسافران روزانه مترو رو به رشد بود، ما زمانی به‌طور متوسط با دو میلیون مسافر در روز هم مواجه بودیم، اما الان تعداد کاهش یافته که البته در مقایسه با کرونا، روند صعودی داشته است.»
مسعود درستی با بیان اینکه روزانه 2 هزار و 160 حرکت قطار ثبت می‌شود، می‌گوید: «تعداد حرکت قطارها پیش از کرونا هم حدوداً به همین میزان بود و حتی در ایام کرونا نیز از ظرفیت قطارهای مترو کم نشد. ضمن اینکه ما هر روز با اورهال سروکار داریم که لطمه‌ای به حرکت قطارها نمی‌زند. اما صادقانه این است که اگر اورهال بموقع انجام نشود در بلندمدت از عمر مفید سیستم کم می‌شود، بنابراین اورهال هیچ وقت تعطیل‌بردار نیست. خوشبختانه امسال بودجه هزار و 500 میلیارد فقط برای اورهال پیش‌بینی شده است که امیدواریم طبق برنامه تا پایان امسال 100 درصد محقق شود.»
او با بیان اینکه طی 15 روز گذشته، 37 حرکت به خط 3 اضافه شده است، می‌گوید: «ما برای افزایش رضایتمندی مردم این 37 خط را اضافه کرده‌ایم تا در ساعت‌های پیک، هدوی کاهش یابد، اما مسأله این است که اقبال مردم به حمل و نقل عمومی درکرونا کاهش یافته و به عبارتی کرونا باعث تغییر رفتار اجتماعی مردم شده است.»
اما چرا مردم ترجیح می‌دهند کمتر از مترو استفاده کنند؟ برخی پراکندگی غیرعادلانه و ضعف ایستگاه‌ها در برخی مناطق تهران را دلیل این موضوع می‌دانند.«درستی هم با تأیید اینکه ما با فقر ایستگاه‌های مترو در غرب مواجهیم، اذعان می‌کند که باید با راه‌اندازی خط 8 تا 11 این خلأ رفع شود.»
در واقع 7 خط تهران هم‌اکنون به خطوط مکملی نیاز دارد که اگر تا 6-5 سال آینده به شبکه مترو اضافه شود، می‌تواند این خلأ را برطرف کند؛ خلأیی که به حدود 3 دهه پیش برمی‌گردد.زمانی که گسترش شهر تهران از شرق بود، اما حالا غرب تهران تا کرج پیش رفته است!
کمبود بیش از 7 هزار اتوبوس در تهران
این وضعیت البته در اتوبوسرانی هم دیده می‌شود. تعداد مسافران اتوبوس که زمانی تا دو میلیون مسافر هم پیش رفته بود بعد از یک دوره رکود شدید در کرونا که به 400 هزار نفر هم رسید، حالا به کمتر از یک میلیون مسافر بازگشته است. یعنی ما همچنان تا رسیدن به تعداد مسافران پیش از کرونا با کاهش حدوداً یک میلیون نفری مسافر مواجهیم! با این توصیف حدس این موضوع که میان عرضه و تقاضا در حوزه اتوبوسرانی هم تناسبی وجود ندارد، سخت نیست! تزریق 510 اتوبوس اورهال شده و 200 اتوبوس نو که از مجموع آن 900 اتوبوسی که وزارت کشور قول داده تا پایان امسال تحویل داده شود، البته کفه «عرضه» را سنگین‌تر از «تقاضا» کرده، اما همچنان این سؤال وجود دارد که آیا با تعداد اتوبوس‌های فعلی، استاندارد دسترسی به حمل و نقل عمومی در تهران رعایت شده است. عباسی می‌گوید: «تعداد اتوبوس‌های تهران در سال 96، 6 هزار دستگاه بود که به نوعی شورای چهارم به پنجم تحویل داد. اما آنچه که از شورای پنجم به شورای ششم رسید، فقط هزار و 400 دستگاه بود. یعنی 3 هزار و 600 دستگاه کاهش یافته بود.»
هم‌ اکنون تعداد اتوبوس‌های تهران در حدود 2 هزار و 800 دستگاه است که این عضو شورا ابراز امیدواری می‌کند با منابعی که در بودجه پیش‌بینی شده، تعداد اتوبوس‌ها در آینده به 6 هزار برسد که در این‌صورت ما به همان عدد قبل برمی‌گردیم، این درحالی است که تهران به حدود 10 هزار اتوبوس نیاز دارد.