دوسوم سال پژمان جمشیدی و ژاله صامتی دیدیم

بازپخش سریال‌های تلویزیونی امسال در رسانه ملی، بیش از گذشته اوج گرفت. دامنه آن تا سریال‌های بسیار قدیمی و کمتر تکرار شده سیما گسترده شد اما برخی دیگر از این سریال‌ها، آثار متأخر و تازه‌ساز صداوسیما محسوب می‌شدند که در فاصله بهمن سال 1400 تا آذر 1401 چندین بار به‌صورت بی‌وقفه از تلویزیون پخش شدند. یکی از این آثار، سریال «زیرخاکی» ساخته جلیل سامان است که فصل اول آن در اردیبهشت ماه سال 1399 برای اولین بار از شبکه اول سیما روی صفحه تلویزیون به نمایش گذاشته شد و به شدت مورد استقبال مردم قرار گرفت.
پروسه تولید و فیلمبرداری این سریال اما با اوج‌گیری دوباره کرونا، متوقف شد و پخش فصل دوم آن تا ابتدای خردادماه سال 1400 به تأخیر افتاد. سپس فصل سوم این سریال به نوروز 1401 رسید تا تازه‌ترین و آخرین سریال طنز در تلویزیون باشد که با استقبال جدی مخاطبان همراه شده و نام آن بر سر زبان‌ها افتاده باشد. با تمام اینها اما این سریال یکی از پرتکرارترین بازپخش‌ها در شبکه‌های مختلف تلویزیونی را به خود اختصاص داده به نحوی که به نظر می‌رسد همواره با یک گردش روی دکمه‌های کنترل تلویزیون، احتمال تماشای زیرخاکی لااقل از یک شبکه در فاصله چند هفته وجود داشته است.اما در فاصله 9ماهه سال‌جاری از نوروز که فصل سوم این سریال روی آنتن رفته مجموعه هر سه فصل آن در 49 قسمت، سه بار به طور کامل در سه شبکه تلویزیونی روی آنتن رفته است. این ارقام نشان می‌دهد که حدوداً دو سوم از هر فصل سال‌جاری، در حال تماشای سریال «زیرخاکی» بوده‌ایم.اولین بازپخش این سریال در آستانه پخش فصل سوم، از 22 بهمن 1400 با تکرار فصل اول از شبکه تماشا آغاز شد و فصل دوم آن در ادامه از 14 اسفند 1400 روی آنتن رفت تا به پخش فصل سوم در نوروز 1401 رسید. این درحالی بود که شبکه تماشا، هر قسمت را هر شب ساعت 24:00 به نمایش می‌گذاشت و روز بعد در ساعات 06:00، 12:00 و 18:00 تکرار می‌کرد.دومین بار در سال گذشته، پخش مجموعه «زیرخاکی» در شبکه افق از نیمه خرداد آغاز شد. این شبکه هر شب ساعت 22:30 هر قسمت را پخش کرد و تکرار آن را روز بعد در ساعت‌های 6 صبح و 11 ظهر روی آنتن برد.
حالا هم مدتی است که از 22 آذرماه مجدداً پخش این سریال در کنداکتور شبکه آی‌فیلم قرار گرفته است. به این ترتیب «زیرخاکی» هر شب به جز پنجشنبه‌ها ساعت 22 از این شبکه در حال پخش است و تکرار آن هم فردای هر روز ساعت 6 صبح و 14 بعدازظهر از همین شبکه به نمایش گذاشته می‌شود.بنابراین با احتساب هر بار تکرارهای هر دوره بازپخش این سریال، هر قسمت 10 بار از تلویزیون پخش شده که با در نظر گرفتن مجموعه 49 قسمتی هر سه فصل «زیرخاکی» می‌توانیم با حساب سرانگشتی متوجه شویم که این سریال سهم بزرگی از آنتن آثار نمایشی تلویزیون را در سال گذشته از بهمن پارسال تا امسال به خود اختصاص داده بوده است.اما علت این اتفاق چیست؟ کاهش تولیدات نمایشی متأثر از همه‌گیری کرونا، اولین ضربه را به آنتن تلویزیون در حوزه سرگرمی و سریال زد. پس از آن اما عوامل دیگری چون مشکلات مالی، تغییرات مدیریتی، مهاجرت سازندگان سریال از صداوسیما به پلتفرم‌های پخش خانگی و فراز و نشیب‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور را می‌توان عوامل مؤثر بر کاهش تولیدات نمایشی تلویزیون در نظر گرفت.
در چنین وضعیتی است که صداوسیما به پخش سریال‌های تکراری روی می‌آورد و در این شرایط، سریال‌های طنز، جایگاه خاص دیگری دارند. دشواری تولید آثار طنز در کنار نیاز روزافزون تلویزیون به طبع ذائقه مخاطب عام به این دسته سریال‌ها، علی‌القاعده سهم سریال‌های طنز را از سایرین در کنداکتور پخش بیشتر می‌کند اما حتی در میان این دست آثار هم سریال «زیرخاکی» جایگاه ویژه‌تری دارد چرا که برخلاف طنزهای جُنگ‌محور با ذائقه سازندگان جاافتاده قدیمی‌تر، داستانی ادامه‌دار، پرکشمکش و پویا دارد که از قضا در بخش پرکششی از تاریخ معاصر کشور می‌گذرد.
با وجود تمام این ویژگی‌ها، بازپخش سریالی تازه‌ساز آن هم به نحوی که در حدود دوسوم سال گذشته پیش چشمان مخاطب روی آنتن بوده است، می‌تواند هر نقطه قوتی را تبدیل به نقطه ضعف و مخاطب را نسبت به آنها خسته و منزجر کند. تلویزیون می‌تواند با سرعتی بیشتر تولید آثار نمایشی طنز در قالب‌های سبک‌تر را در دستور کار قرار دهد تا ضعف پخش تلویزیونی در این زمینه بدون ضرورت پخش سریال‌های تکراری جبران شود.