توصیه به نیکویی؛ مسئولیتی اجتماعی

اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری

​​​​​​​هریک ازما عضوی از پیکر بزرگ اجتماع هستیم که سلامت جامعه به سلامت ما بستگی دارد. زیرا همانگونه که سلامت انسان به سلامت اعضای آن وابسته است، سلامت جامعه نیز به سلامت اخلاقی و درستکاری اعضای تشکیل دهنده آن اجتماع بستگی دارد و تنها دراین صورت است که زندگی جمعی به نحوی پویا و بانشاط استمرار می‌یابد. بدین معنا که در صورت ابتلای قشری از اعضای جامعه به بیماری اخلاقی، همانگونه که در بیماری بدن، به نسبت شدت و ضعف آن، انسان ضعیف وآسیب پذیر می‌شود، کلیت جامعه هم دچارسستی وناهنجاری شده وزندگی جمعی با چالش‌های گوناگون مواجه می‌شود. بازهمانگونه که درصورت ابتلای انسان به بیماری، بدن نیروهای دفاعی را برای مقابله با مریضی وعوامل آن بسیج می‌کند، اعضای جامعه نیز برای حفظ و اعاده سلامت اجتماع موظفند نسبت به بزهکاری واعمال ناروا عکس‌العمل نشان دهند و با ابراز تنفر از زشتکاری‌ها و محکوم کردن آن مانع از گسترش و شکستن حرمت گناه و بی‌اخلاقی‌ها شوند. تنها در این صورت است که جامعه از فرو غلتیدن به تیره روزی مصون می‌ماند. بی‌تفاوتی نسبت به شکستن هنجارها موجب عادی شدن سیئه و بیماری درجامعه خواهد شد و اجتماعی که واکنش شایسته و بایسته درونی و بیرونی نسبت به گناه و سیئه نداشته باشد از ارزش‌های انسانی خود دورخواهد شد. امام صادق(ع) خطاب به پیروان خود می‌فرمود: «برای من جایز است تا برخی از شما رابا وجود منزه ودرستکار بودن مورد مؤاخذه قرار دهم! زیرا ازقبایح اعمال دوستانتان خبر دارید، اما رفتار آنان را محکوم نکرده و نسبت به خلاف و گناهانشان عکس العملی نشان نمی‌دهید! تا براثر برخوردهای (خیرخواهانه) شما متنبه شده و آن عمل بد را ترک گویند.»(وسائل الشیعه، کتاب امربه‌معروف، ص69) امیر المؤمنین علی(ع) هم دراین ارتباط فرموده است:« کسی که نسبت به قباحت گناه نه دردل، نه به زبان ونه در عمل ابراز مخالفت نکند او فردی مرده و فاقد حیات است.» (مشکوة الانوار ص52)
از منظرعقل ودین بی‌تفاوتی نسبت به تبهکاری و لغزش‌های اجتماعی افراد، به نوعی مشارکت در زشتکاری آنان محسوب می‌شود. زیراهرنوع بی‌تفاوتی زمینه ساز رواج بزه وعادی شدن خلافکاری درمیان اعضای جامعه وسرایت آن درسطح گسترده تری خواهد بود. همانگونه که حیات آدمی در نتیجه بیماری و عدم توجه به آن با اختلالاتی مواجه خواهد بود، درنتیجه برخی گناهان اجتماعی، جامعه دچار بحران‌های گوناگون شده، از مسیر خود خارج ودچار مصایب تلخ وناگواری خواهد شد.
رسول گرامی اسلام برای جا انداختن اهمیت این موضوع با تشبیه اجتماع به کشتی می‌فرماید: «مردمی در کشتی می‌نشینند وبه دریا می‌روند. آنان جایگاه کشتی را میان خود تقسیم می‌کنند و هر فردی در نقطه‌ای مستقر می‌شود. آنگاه یکی از مسافران به فکر سوراخ کردن کشتی می‌افتد. تبری به دست می‌گیرد ومشغول سوراخ کردن قرارگاه خودمی شود. وقتی همراهانش از او می‌پرسند، چه می‌کنی؟! پاسخ می‌دهد: این نقطه متعلق به من ودراختیار خودم است، هرکار بخواهم انجام می‌دهم! اگر جمع حاضراو را از این کار باز دارند او و خودشان را نجات داده‌اند واگر بی‌تفاوت باشند، آن فرد خود و جمع همراه را به هلاکت می‌رساند.»(مجموعه ورام، ج2 ص294) جامعه هم به منزله همان کشتی است و افراد نمی‌توانند در قبال اعمالی که موجب درمخاطره قرار گرفتن حریم‌ها و حرمت‌ها می‌شود بی‌تفاوت باشند و نسبت به کارهای ضد اجتماعی برخی عکس‌العمل نشان ندهند. زیرا جامعه راه تباهی وسقوط را پیش گرفته وسنگ روی سنگ بند نخواهد شد.
از این‌رو شریعت اسلام فریضه امر به معروف ونهی از منکر را تشریع کرده تا افراد اجتماع از طریق موعظه حسنه، نقد‌های دوستانه و راهنمایی‌های مفید و کارشناسی، به خیرخواهی  یکدیگر بشتابند و با تقویت و تحکیم اخلاق جمعی جامعه را به راه کمال و فضیلت سوق دهند.